روابط چین و اسرائیل عمدتاً بر پایه منافع اقتصادی شکل‌گرفته و تحت تاثیر تحولات ایدئولوژیک یا سیاسی نبوده است. سیاست چین مبنی بر گسترش نفوذ از طریق قدرت اقتصادی، عامل اصلی این پایداری است. باوجود اتحاد استراتژیک اسرائیل و آمریکا، روابط چین و اسرائیل طی سه دهه گذشته تقریبا ثابت مانده و دست خوش تحول جدی نشده است. تحولات بین‌المللی و تغییرات منطقه‌ای در خاورمیانه نیز نتوانسته این رابطه را متزلزل کند، زیرا هر دو طرف بر اساس منافع مشترک همکاری خود را حفظ کرده‌اند.

اسرائیل علاوه بر قدرت نظامی و اقتصادی، توجه ویژه‌ای به پژوهش‌های علمی و فنی دارد. این امر باعث شده است که اسرائیل مورد توجه چین قرار گیرد و چین نیز تلاش کرده است تا روابط اقتصادی را با این کشور تقویت کند. در اسرائیل، پژوهش‌های علمی نقش کلیدی دارند و حدود ۵۰۰۰ مرکز تحقیقاتی در اسرائیل فعال است. همچنین، به ازای هر ۱۰هزار نفر، ۵۰ پژوهشگر حضور دارند که این رقم از ایالات‌متحده (۳۸ پژوهشگر) بیشتر است. این تمرکز بر علم، جایگاه اسرائیل را در نوآوری و تحقیقات علمی ارتقا داده است.

چین به‌عنوان سومین شریک تجاری اسرائیل پس از اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا، به‌شدت به فناوری پیشرفته اسرائیل نیاز دارد. بااین‌حال، در سیاست خارجی، رویکردی متعادل در قبال مناقشات خاورمیانه، به‌ویژه درگیری‌های اسرائیل و اعراب اتخاذ نموده است. این سیاست، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد جهانی به چین داده و آن را مورد توجه کشورهای درحال‌توسعه قرار داده است؛ زیرا صنایع چینی دارای ویژگی‌هایی هستند که در صنایع اروپایی و آمریکایی کمتر دیده می‌شود.

در سال‌های اخیر، روابط تجاری بین چین و اسرائیل رشد چشمگیری داشته است. سرمایه‌گذاری چین در اسرائیل در سال ۲۰۱۴، ۴ میلیارد دلار بود و در سال ۲۰۲۲، این رقم به ۲۱ میلیارد دلار رسید. چین در بازار خودروی الکتریکی اسرائیل نقش عمده‌ای دارد و در سال ۲۰۲۴، ۷۱٪ از خودروهای الکتریکی فروخته‌شده در اسرائیل چینی بودند. همچنین، حدود ۲۰٬۰۰۰ کارگر چینی در اسرائیل مشغول به کار هستند.

چین از این همکاری به‌ویژه در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته اسرائیلی بیشترین بهره را می‌برد،. درحالی‌که اسرائیل این فناوری‌ها را به کشورهای عربی نمی‌فروشد، آن‌ها را در اختیار چین قرار می‌دهد. از سوی دیگر، بازار اسرائیل برای شرکت‌های چینی سکوی ورود به اروپا محسوب می‌شود، زیرا مطابق با استانداردهای اروپایی و آمریکایی فعالیت می‌کند.

در سال ۲۰۱۸، شرکت "اینتل" ۴۰٪ از کل صادرات اسرائیل به چین را به خود اختصاص داده بود. صادرات تراشه‌های اسرائیلی به چین باعث افزایش ظرفیت تولید این کشور شد. اما با تشدید جنگ فناوری آمریکا علیه چین، شرکت‌های اسرائیلی نیز در صادرات تراشه با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند. در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، اوج صادرات اسرائیل به چین عمدتاً به دلیل فعالیت "اینتل" بود.

نکته قابل توجه این است که چین از وضعیت فعلی اسرائیل پس از خروج شرکت‌های خارجی در پی حوادث ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بهره‌برداری کرده است. شرکت‌های چینی می‌توانند جایگزین این شرکت‌ها شده و از فرصت‌های فناوری اسرائیل استفاده نمایند. اسرائیل، که به‌عنوان مرکز نوآوری جهانی شناخته می‌شود، محیطی مناسب برای مدرنیزاسیون فناوری ایجاد کرده و به چین در تقویت جایگاهش در حوزه فناوری کمک می‌کند.

چین و اسرائیل برای تقویت مشارکت اقتصادی خود، چندین کنفرانس و نشست اقتصادی سالانه از جمله «فوروم سیلیکون دراگون اسرائیل» در تل‌آویو و «اجلاس نوآوری چین و اسرائیل» برگزار کرده‌اند. هدف این نشست‌ها توسعه و تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور است. باید در نظر داشت که روابط دو کشور نه بر مبنای اصول اخلاقی یا ارزش‌های مشترک، بلکه بیشتر بر اساس منافع تجاری و اقتصادی مشترک شکل‌گرفته است. برخلاف روابط آمریکا و اسرائیل که بر اساس ارزش‌های مشترک، مذهب و فرهنگ استوار است، روابط چین و اسرائیل بر پایه ضرورت‌های اقتصادی و عمل‌گرایانه بنا شده است. این روابط به نیاز و منافع دو طرف وابسته است و تا زمانی که این نیازها ادامه یابد، منافع مشترک نیز برقرار خواهد بود. به‌طورکلی، کشورها روابط خارجی خود را بر اساس منافع اقتصادی، نه اصول اخلاقی یا ایدئولوژیک، می‌سازند.

نویسنده: حسین الدیک

منبع: مرکز الدراسات العربی الاوراسیه - مصر