«بولا احمد تینوبو» رئیس‌جمهور نیجریه، سفر دو روزه در در ۲۸ و ۲۹ نوامبر به فرانسه داشت. در این سفر، توافقاتی بین دو کشور شامل تأسیس پنجمین بانک نیجریه‌ای در فرانسه و سرمایه‌گذاری در «برنامه امنیت غذایی» نیجریه به امضاء رسید. تینوبو در سفر خود بر توسعه همکاری‌های اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری شرکت‌های فرانسوی درزمینه انرژی، معادن کمیاب و تکنولوژی‌های نوین تأکید کرد.  با توجه به تحولات اخیر در منطقه غرب افریقا، توسعه تعاملات میان فرانسه و نیجریه از جهات متعدد واجد اهمیت ارزیابی می‌شود.

نگاه فرانسه به آفریقا؛ تحکیم استعمار نو

فرانسه از قرن ۱۷ میلادی حضور خود را در آفریقا آغاز کرد و در چارچوب رقابت استعمارگران برای دسترسی به منابع طبیعی و نفوذ سیاسی مستعمرات خود را عمدتاً در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ گسترش داد. مهم‌ترین مستعمره‌های فرانسه در آفریقا شامل الجزایر، سنگال، ماداگاسکار، کامرون، چاد، ساحل‌عاج، مالی، بورکینافاسو، نیجر، ساحل گینه، جمهوری کنگو، گابن، توگو، مراکش، تونس و موریتانی بودند.

در دهه ۱۹۶۰ و در پی افزایش جنبش‌های آزادی‌بخش و مقاومت‌های مردمی در بیشتر مستعمرات فرانسه، شارل دوگل رئیس جمهور وقت فرانسه تصمیم به اعطای استقلال به مستعمرات در آفریقا گرفت، اما استعمار جدیدی از طریق پیوندهای اقتصادی با فرانسه برقرار شد به گونه ای که در حال حاضر و بر اساس پیوندهای شکل گرفته، این کشورها موظف هستند حدود ۵۰ درصد از ذخایر ارزی خود را در بانک مرکزی فرانسه نگه‌دارند. از دیگر اقدامات فرانسه برای حفظ استعمار خود امضای توافق‌نامه‌های همکاری نظامی با ۲۵ کشور آفریقایی بوده و تا چندی پیش ۷ پایگاه نظامی در کشورهای چاد، جمهوری آفریقای مرکزی، کامرون، جیبوتی، جزایر قمر، سنگال و گابن داشت.

عملیات‌ نظامی فرانسه در سال ۲۰۱۳ در مالی و عملیات «برخان» در سال ۲۰۱۴ در نیجر و بورکینافاسو به‌منظور مقابله با مخالفین حکومت‌های مستقر در منطقه ساحل، اعتراضات مردمی علیه فرانسه به دلیل تاریخ استعمار و غارت منابع آفریقا را تشدید کرد و خروج نظامیان این کشور به مطالبه ملی آفریقایی‌ها تبدیل شد و اعتراضات به وقوع کودتاهای نظامی در کشورهای مالی، بورکینافاسو، نیجر و گابن علیه روسای جمهور متحد فرانسه طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ منجر شد.

در نوامبر ۲۰۲۴، کشورهای چاد و سنگال نیز همکاری امنیتی خود را با فرانسه قطع کردند و در ساحل‌عاج، فرانسه مجبور شد نیروهای نظامی خود را از ۶۰۰ نفر به ۱۰۰ نفر کاهش دهد. این کودتاها منافع اقتصادی فرانسه در آفریقا را خطر انداخته است  به‌نحوی‌که تجارت فرانسه و آفریقا در سال ۲۰۲۳ رو به کاهش نهاده و به ۶۸.۸ میلیارد دلار رسید که ۳۹.۶ میلیارد دلار آن مربوط به واردات فرانسه از آفریقا و عمدتاٌ منابع طبیعی است.

اهمیت نیجریه برای نقش‌آفرینی فرانسه در آفریقا

فرانسه در تلاش است تا شکست‌های اخیر خود در منطقه ساحل افریقا را جبران کرده و تصویری جدید به‌عنوان شریکی راهبردی و نه یک استعمارگر متمرکز بر مسائل امنیتی و نظامی از خود ارائه دهد. این تغییر نگرش با تأکید بر همکاری‌های گسترده‌تر و توجه به نیازهای توسعه‌ای کشورهای منطقه استوار است. ازاین‌رو نقش نیجریه به دلیل دارا بودن منابع طبیعی غنی ازجمله نفت، اقتصاد قوی، مرکزیت منطقه غرب افریقا و دسترسی به خلیج گینه در پیاده‌سازی نگرش جدید پاریس حائز اهمیت است.

نیجریه با تولید ناخالص داخلی ۵۰۴ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۳ بزرگ‌ترین اقتصاد غرب آفریقا و دومین اقتصاد بزرگ قاره است و به‌عنوان یک اقتصاد نوظهور در جهان شناخته می‌شود. این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت آفریقا و هشتمین تولیدکننده جهانی نفت است و روزانه ۱.۵ تا ۲ میلیون بشکه تولید می‌کند. نفت ۹۰ درصد صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد.

از سوی دیگر نیجریه چالش‌های مشترکتی با کشورهای ساحل از جمله فعالیت گروه های تروریستی مانند بوکوحرام، خشکسالی، قاچاق انسان، و بحران‌های انسانی دارد. این کشور در پروژه‌های مختلف زیرساختی و توسعه‌ای در کشورهای ساحل مشارکت دارد. در عین حال، کشورهای ساحل نیز برای تأمین انرژی، منابع معدنی و صادرات محصولات کشاورزی خود به نیجریه وابسته هستند.

تقویت روابط فرانسه و نیجریه این امکان را به فرانسه می‌دهد تا نفوذ خود را در منطقه ساحل از جمله انتقال احتمالی پایگاه‌ها و نیروهای نظامی خود از چاد به این کشور حفظ کند.