با سقوط بشار اسد، ویژگی‌های ژئوپلیتیکی و سیاست داخلی سوریه دچار تغییرات چشمگیری شده است. اکنون سوریه دیگر بخشی از محور مقاومت و نیروی نیابتی ایران و روسیه به شمار نمی‌آید. در آینده، حکام عرب نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده سوریه ایفا خواهند کرد. اتحادیه اروپا و سایر بازیگران بین‌المللی نیز باید بر روند گذار سیاسی بر اساس قوانین سوریه نظارت داشته باشند.

برندگان و بازندگان

در حالی که بازندگان این تحول به وضوح مشخص هستند، برندگان آن هنوز به طور قطعی تعیین نشده‌اند. یکی از برندگان این تحول، ترکیه است که با نفوذ قابل توجه خود در سوریه و حمایت از هیئت تحریر الشام، موفق به متحد کردن گروه‌های مختلف معارض شده و پیروزی‌هایی را برای آن‌ها رقم زده است. با این حال، باید توجه داشت که هیئت تحریر الشام به عنوان یک نیروی نیابتی ترکیه عمل نمی‌کند.

بازیگران جدید در سوریه

نیروهای اپوزیسیون اکنون با بهره‌گیری از حمایت‌های خارجی، توانایی بیشتری برای گذار سیاسی پیدا کرده‌اند. بنابراین، حامیان خارجی آن‌ها، به ویژه کشورهای عربی، نقش بیشتری در تحولات سوریه خواهند داشت. تلاش‌ها برای گذار سیاسی باید با تشکیل یک دولت موقت غیرفرقه‌ای در دمشق و ایجاد یک بلوک جدید منطقه‌ای و بین‌المللی آغاز شود. این بلوک جدید می‌تواند شامل ترکیه، همسایگان عرب سوریه، قطر، عربستان سعودی، اتحادیه اروپا و ایالات متحده باشد که جایگزین ایران و روسیه می‌شود.

اتحادیه اروپا نیز باید از طریق ارائه بسته‌های متعدد بازسازی و حمایتی در روند گذار سیاسی بر اساس قوانین سوریه مشارکت کند. برای دستیابی به این هدف، اتحادیه اروپا باید همراه با ایالات متحده گفت‌وگوهای منظم و سازمان‌یافته‌ای با ترکیه و دیگر بازیگران عرب داشته باشد.

اقدامات هیئت تحریر الشام برای تشکیل دولت و گذار سیاسی

انتقال سیاسی و تشکیل دولت دو فرآیند مرتبط هستند، اما می‌توان آن‌ها را از یکدیگر تفکیک کرد. انتقال سیاسی فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است، در حالی که تشکیل دولت نیازمند اقداماتی فوری است. تصمیم اخیر هیئت تحریر الشام برای برگزاری اولین جلسه کابینه مشترک با وزرای دوره اسد نشان‌دهنده تعهد به فرآیند انتقال است و می‌تواند به عنوان یک تحول امیدوارکننده تلقی شود. برای کسب مشروعیت اجتماعی و پذیرش بین‌المللی، دولت جدید باید فراگیر و منعکس کننده تنوع کشور باشد. این موضوع نمی‌تواند مشابه «دولت نجات» که پیش‌تر در ادلب مستقر بود، باشد. با توجه به تجربه عراق، جلوگیری از کینه‌توزی‌های جمعی علیه علوی‌ها نه تنها برای یک انتقال سیاسی منظم و قانونی در دمشق حیاتی است، بلکه برای مهار نفوذ ایران و شبکه‌های ارتباطی‌اش در سوریه نیز ضروری است.

خطر بروز بهار عربی دوم

سقوط دولت اسد موجب ایجاد وحشت و پارانویا در میان حکام مستبد عرب شده است. این ترس ناشی از پیروزی بهار عربی در سرنگونی رژیم حاکم و نقش اسلام‌گرایان در این تحولات است. ترکیه و گروه‌های اپوزیسیون سوری باید تلاش کنند تا نگرانی حکام عرب را کاهش دهند و آن‌ها را به همکاری بیشتر برای گذار سیاسی قانونی ترغیب کنند. از سوی دیگر، ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز باید کشورهای عربی را به مشارکت فعال در این روند تشویق کنند.

جمع‌بندی

وضعیت کنونی نقطه عطفی در تاریخ سوریه است. آنچه بسیاری از آن به عنوان «واقعیت جدید» یاد می‌کنند، تنها تصویری از یک لحظه در زمان است. ایجاد اجماع درباره آینده سوریه می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای نظم منطقه‌ای جدید عمل کند. بنابراین، برای جلوگیری از نفوذ مجدد ایران و موفقیت در گذار سیاسی سوریه، حضور بازیگران جدید و منطقه‌ای عرب و تأثیرگذاری آن‌ها بر روند گذار امری بسیار ضروری است.

نویسنده: گالیپ دالی

منبع:فارن پالیسی