سفر غیر منتظره حسن شیخ محمد، رئیس‌جمهور سومالی به اتیوپی، تحولی مهم در روابط دو کشور و منطقه شاخ آفریقا بود. این دیدار پس از یک سال قطع روابط رسمی به دلیل اختلافات اساسی، ازجمله توافق اتیوپی با سومالی‌لند برای ایجاد پایگاه نظامی و استفاده از بندر بربرا، در ازای به رسمیت شناختن استقلال سومالی‌لند به‌عنوان کشور توسط اتیوپی بود. بدرفتاری‌های سال گذشته مقامات اتیوپی به هیئت اعزامی سومالی در نشست اتحادیه آفریقا نیز بر روابط دو کشور تأثیر گذاشت. این سفر نشان‌دهنده تلاشی برای بهبود روابط دوجانبه و توافق برای احیاء کامل روابط دیپلماتیک با تاکید بر ضرورت همکاری در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی منطقه شاخ آفریقا است.

زمان بندی استراتژیک و محاسبات منطقه‌ای

این سفر هم‌زمان با نشست سه‌جانبه وزرای خارجه سومالی، مصر و اریتره برای هماهنگی در برابر طرح‌های اتیوپی در دسترسی به خطوط دریایی انجام شد. در این دیدار، وزرای سه کشور به بررسی گام‌های اجرایی لازم جهت تقویت امنیت شاخ آفریقا و دریای سرخ، مطابق دستورالعمل اجلاس اسمره  و نیز با تأکید بر قوانین بین‌الملل و عدم‌مداخله در امور داخلی کشورها پرداختند. وزیر خارجه مصر در این دیدار، امنیت دریای سرخ را منحصر به کشورهای دارای خط ساحلی دانست و هرگونه حضور نیروهای خارجی در این موضوع را رد کرد.

سفر رئیس‌جمهور سومالی که با رقابت‌های منطقه‌ای برای توسعه نفوذ و دست‌یابی به منابع همزمان است، بیانگر انعطاف دیپلماتیک سومالی و تلاش این کشور برای گسترش گزینه‌ها و تطبیق خود با تحولات منطقه‌ای است.

دگرگونی شاخ‌‌آفریقا بین جنگ و صلح

شاخ آفریقا همواره با بی‌ثباتی و تغییر شرایط بین جنگ و صلح مواجه بوده است. روابط سیاسی و اتحادها در این منطقه دائماً تحت تأثیر عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی تغییر می‌کند. سفر اخیر رئیس‌جمهور سومالی به اتیوپی نشان‌دهنده این وضعیت است؛ دو کشوری که اکنون روابط نزدیکی دارند، سال گذشته در آستانه درگیری بودند. به همین ترتیب، اتیوپی و اریتره پس از نزدیک به دو دهه درگیری، پس از توافق صلح ۲۰۱۸ بهبود روابط را تجربه کردند. هرچند اخیراً این روابط به دلیل تضاد منافع دوباره به تیرگی گراییده است. همچنین، اتحادهای منطقه‌ای مانند اتحاد سومالی، مصر و اریتره بر علیه منافع اتیوپی یا اتحاد پیشین سومالی، اتیوپی و اریتره در برابر مصر و جیبوتی، نشان‌دهنده تغییرات سریع و پیچیدگی‌های سیاسی این منطقه هستند.

تردید در محافل سیاسی سومالی

سفر اخیر موجب ایجاد جنجال در سومالی شد و برخی سیاستمداران نیات اتیوپی را زیر سؤال بردند. بسیاری معتقدند اتیوپی همواره به منافع خود اولویت داده و نسبت به توافقات بین‌المللی بی‌توجه است و از طریق این سفر قصد دارد اهداف جغرافیایی و دسترسی خود به بنادر دریایی سومالی را پیش ببرد.

پیروزی دیپلماتیک برای سومالی

از سوی دیگر، مقامات سومالی سفر اخیر را موفقیتی دیپلماتیک برای کشورشان می‌دانند. اتیوپی که تحت‌فشارهای بین‌المللی و انزوای منطقه‌ای قرار دارد برای کاهش این فشارها و دستیابی به اهداف تجاری و دریایی خود، به همکاری با سومالی نیازمند است. این نیاز اتیوپی را به آشتی و همکاری مشترک با سومالی سوق داده است. این تحولات، به دستاوردهای مهم دیپلماتیک و ارتقای جایگاه سومالی در عرصه بین‌المللی انجامیده است.

فعال سازی بیانیه آنکارا

سفر اخیر در راستای فعال‌سازی بیانیه آنکارا است که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در 11 دسامبر گذشته اعلام کرد. بر اساس این بیانیه، سومالی و اتیوپی به یک "توافق تاریخی"  دست یافته‌اند تا اختلافات خود را کنار بگذارند. این توافق به اتیوپی اجازه می‌دهد از طریق سومالی دسترسی ایمن و پایدار به دریا داشته باشد.

مذاکرات فنی دو کشور پیش از پایان فوریه 2025 آغاز می‌شود و حدود 4 ماه به طول خواهد انجامید. ترکیه با این اقدام به تقویت نقش خود در شاخ آفریقا و افزایش نفوذ در این منطقه می‌پردازد.

نویسنده: أحمد محمد أحمد
منبع: موگادیشو پرس