هفت سال از زمانی که چین سند سیاستی قطب شمال خود را منتشر کرد می‌گذرد که در آن، چین خود را «دولت نزدیک به قطب» توصیف کرد. در آن زمان تصور بر این بود که انتشار این سند نشانۀ آشکاری از تمایل چین است تا در منطقه‌ای که به دلیل گرمایش اقلیمی تغییرات بزرگی را طی می‌کند موقعیتی کسب کند. در این هفت سال، کارت‌های چین در قطب شمال متنوع بوده‌اند. بنابراین، سیاست‌گذاران آمریکایی باید همچنان به اقدامات و منافع چین در این منطقه اهمیت دهند و اولویت بالایی برای آن قائل باشند.

اولین ابراز تمایل چین نسبت به قطب شمال به امضای معاهدۀ سوالبارد در ۱۹۲۵ باز می‌گردد. چین مدت‌ها است که به تحقیقات علمی در این منطقه علاقه‌مند بوده است. به این منظور این کشور در سال ۲۰۰۴ ایستگاه تحقیقاتی رودخانه زرد را در مجمع‌الجزایر سوالبارد (واقع در شمال نروژ) تأسیس کرد. چین به بزرگترین صادرکننده کالا به آلاسکا نیز تبدیل شده و براساس پیمان‌های پیش از ۲۰۱۸ در حوزۀ گاز طبیعی روسیه سرمایه‌گذاری کرده است. تفاوت اقدامات چین قبل و پس از ۲۰۱۸، برنامه منسجمی است که اکنون این کشور برای قراردادن قطب شمال در چارچوب ابتکار کمربند-جاده به وسیله مفهوم راه ابریشم قطبی دارد.

افزون بر این موارد، چین روابط خود را با روسیه در ابعاد اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی ارتقا داده است. راه ابریشم قطبی با تأکید بر مسیر دریایی در امتداد بنادر شمالی روسیه توانسته است به صورت محدود کاربرد عملی پیدا کند. شرکت‌های چینی جزو استفاده‌کنندگان مداوم این مسیر محسوب می‌شوند که نه تنها گاز طبیعی را به بازارهای چین می‌رسانند بلکه به بسط فرصت‌های دریانوردی نیز توجه دارند. در تحولی تقریباً غیرقابل انتظار میان دو کشوری که رقیب تاریخی یکدیگر بوده‌اند، روسیه مجرایی برای تضمین حضور امنیتی و نظامی چین در این منطقه است. به عنوان مثال دو کشور در آوریل ۲۰۲۳، در مورمانسک توافق همکاری میان گاردهای ساحلی خود امضا کردند. همچنین دو کشور، گشت‌های ساحلی مشترکی را در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ نزدیک آلاسکا برگزار کردند.

آمریکا نگرانی جدی نسبت به فعالیت‌های جدید چین به کمک روسیه دارد. راهبرد قطب شمال اخیر وزارت دفاع که در جولای ۲۰۲۴ منتشر شد هنگامی که محیط راهبردی ایالات متحده را مورد بحث قرار می‌داد برای اولین بار به فعالیت‌های ارتش آزادی‌بخش خلق به دنبال فعالیت‌های روسیه و همکاری این دو کشور در این منطقه اشاره کرد. به رغم پیشروی آهستۀ جاه‌طلبی‌های چین در قطب شمال، این کشور آشکارا تهدید بالقوه‌‍ای در این منطقه است.

با این وجود، فعالیت‌های چین در قطب شمال حتی پس از ۲۰۱۸ به لحاظ جغرافیا، بازه و شدت محدود هستند. در حالی که شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی متعددی برای بهره‌برداری از منابع طبیعی قطب شمال انجام داده‌اند و در حال خرید زمین هستند، موفقیت آن‌ها محدود بوده است. همچون اکتشاف نفت در منطقه دِرِکی نزدیک ایسلند یا میدان سنگ آهن ایسوا در گرینلند، فقدان سودآوری (یا سود قابل انتظار در آینده) دلیلی برای توقف فعالیت‌های چین بوده است. در مواقع دیگر، دولت‌های مجاور قطب تلاش‌های چین برای سرمایه‌گذاری را پس زده‌اند، نظیر تعلیق پروژه ساخت کریدور قطبی برای اتصال اروپا به قطب شمال توسط نروژ، فنلاند و استونی. با این حال، فعالیت‌های چین در قطب شمال به صفر نرسیده‌ است‌.

چین، منطقه‌ قطب شمال را نه به‌عنوان یک اولویت راهبردی، بلکه به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌بیند. هرچند بسیاری از جاه‌طلبی‌های چین در قطب شمال هنوز محقق نشده‌اند، این کشور به‌تدریج در حال تقویت ظرفیت‌های خود برای فعالیت در منطقه‌ای است که تنها معدودی از کشورها توانایی حضور در آن را دارند. چین با بهره‌گیری از تمام ابزارهای قدرت نرم -از سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی گرفته تا دیپلماسی علمی- در تلاش است خود را به‌عنوان یکی از ذی‌نفعان مشروع در قطب شمال تثبیت کند. ایالات متحده بیش از هر زمان دیگری به همکاری با متحدان قطبی خود نیاز دارد تا بتواند محیط پهناور و در حال تغییر قطب شمال را به‌دقت پایش و در برابر فعالیت‌های نگران‌کننده چین ایستادگی کند. آمریکا همچنین باید نظام حکمرانی منطقه‌ای را که چین امیدوار است روزی به نفع خود تغییر دهد، حفظ نماید.

منبع: اندیشکده رند
نویسنده: استفان پزارد – اَبی تینگستاد