ترامپ به‌صورت یکجانبه از توافق ۲۰۱۵ با ایران خارج شد و در دور نخست ریاست جمهوری خود تحریم‌های شدیدی بر ایران اعمال کرد که باعث شده است دو طرف با سطح بالایی از بی‌اعتمادی وارد مذاکره روز شنبه شوند. ترامپ این‌بار به دنبال توافقی است که هم مهارت مذاکراتی خود را به رخ بکشد و هم از تشدید تنش میان ایران و اسرائیل به یک درگیری فراگیر در خاورمیانه جلوگیری نماید. عراقچی وزیر خارجه ایران نیز در مقاله هفته گذشته خود در واشنگتن‌پست نوشت که مقامات ایرانی علی‌رغم بدبین بودن به مذاکرات، «آماده تعامل جدی با هدف امضاء یک توافق هستند.»

 اهداف مذاکره شنبه

اهداف نشست شنبه حداقلی و انعکاسی از شکاف موجود میان دو طرف است: توافق بر سر چارچوبی برای مذاکرات و جدول زمانی. به گفته دو مقام ایرانی که خواستار عدم افشاء نام خود بودند، هیئت ایرانی قصد دارد اعلام کند حاضر است درباره کاهش غنی‌سازی خود و اجازه نظارت خارجی مذاکره کند اما موضوع برچیدن برنامه هسته‌ای ایران که مورد تاکید مقامات دولت ترامپ است به هیچ وجه در دستور کار نیست.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند یک مصافحه (مثلا دست دادن) یا یک مواجهه کوتاه دیگر، بدون اینکه مذاکره مستقیمی صورت بگیرد، راهی برای جلب رضایت دو طرف و ارسال ژست حسن نیت خواهد بود.

 خطر اصلی چیست؟

موضوع اصلی کاهش قدرت محدودکننده برجام، با انقضای مهم‌ترین بند تنبیهی و محدودکننده آن در اکتبر ۲۰۲۵ است. ذیل برجام، طرفین توافق نمودند در ازای محدودیت‌های اعمالی بر برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران لغو شود. پس از خروج ترامپ از توافق، ایران به‌صورت پیوسته غنی‌سازی اورانیوم خود را افزایش داده چنان‌که برخی کارشناسان معتقدند به‌زودی می‌تواند سلاح هسته‌ای بسازد. از سوی دیگر، اقتصاد ایران نیز تحت تحریم‌های آمریکا شرایط سختی را پشت سر می‌گذارد و ترامپ همین هفته گذشته اقدامات دیگری برای هدف قرار دادن تجارت نفت ایران در دستور کار قرار داد.

تمایل قطعی ایران این است که مذاکرات را تا حد امکان طولانی کند که هم هرگونه حمله نظامی احتمالی اسرائیل را به تعویق بیاندازد و هم بتواند از ضرب‌الاجل ۱۸ اکتبر که اختیارات سازمان ملل برای اسنپ‌بک و اعمال فوری تحریم‌ها منقضی می‌شود، عبور نماید.

هرچند توافق جدید می‌تواند به سرعت قابل دسترس باشد اما ایران تنها به اندکی فراتر از آن‌چه در توافق ۲۰۱۵ پذیرفته است، تن خواهد داد. چنین نتیجه‌ای باعث عصبانیت اسرائیل خواهد شد که خواستار برچیده شدن تاسیسات هسته‌ای ایران، تحت نظارت آمریکا است. همچنین این دستاورد برای ترامپ که پیش از این به‌دنبال محدود ساختن برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران و دستیابی به توافقی بهتر از توافق‌ دموکرات‌ها بود نیز خوشایند نخواهد بود.

 دیپلماسی یا منازعه؟

پیش‌بینی الیوت آبرامز، نماینده دوره نخست ترامپ در امور ایران این است که اسرائیل در نهایت به ایران حمله خواهد کرد. از پاییز گذشته، اسرائیل موشک‌های دوربرد بسیار دقیقی که توانمندی تخریب اهداف زیرزمینی را دارند برای حمله هوایی به ایران آماده کرده است. دولت ترامپ نیز تجهیزات نظامی فوق‌العاده‌ای از جمله دو ناو هواپیمابر، بمب‌افکن‌های رادارگریز B-2، جت‌های جنگنده و همچنین پدافند هوایی در برد مناسب را برای حمله مستقر کرده است.

مشاوران ترامپ به او هشدار داده‌اند که جنگ جدید در منطقه باعث نادیده گرفتن تهدیدهای بالقوه دیگر، مانند چین خواهد شد و احتمال تبدیل او به رئیس‌جمهور صلح را از بین خواهد برد. ترامپ قصد دارد ماه آینده به قطر، عربستان سعودی و امارات سفر کند و آن‌چه از تمام رهبران عرب منطقه خواهد شنید مخالفت با جنگ است.

با این وجود، ترامپ گفته برای بدترین شرایط آماده است. «اگر نیاز به اقدام نظامی باشد، ما ارتش را داریم و بدیهی است که اسرائیل رهبری حمله را بر عهده خواهد داشت.» ایران هم آمادگی پولادین خود را به نمایش گذاشته است. وزیر امور خارجه ایران نوشته است «به حرف‌های من دقت کنید: ایران دیپلماسی را ترجیح می‌دهد اما می‌داند چگونه از خود دفاع کند. ما به‌دنبال صلح هستیم اما هرگز تسلیم را نخواهیم پذیرفت.»

نویسنده: لارا جیکس
منبع: نیویورک‌تایمز