مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم پیش از حضور در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، عراق را به‌عنوان مقصد نخستین سفر خارجی خود انتخاب نمود. در ادبیات سیاسی کشورها، از آن‌جا که نخستین سفر خارجی هر رئیس‌جمهوری نشان دهنده نوع نگاه او به سیاست خارجی است، واجد اهمیت می‌باشد و بر همین اساس، سفر رئیس دولت چهاردهم به عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود. مسعود پزشکیان که پس از سید ابراهیم رئیسی، به‌عنوان یک چهره اصلاح‌طلب سکان اداره دولت را در دست گرفت، در طول رقابت‌های انتخاباتی به برخی مشکلات موجود در روابط دوجانبه میان دو کشور همسایه اشاره کرده بود که همین مسئله باعث شد برخی تحلیل‌گران احتمال ایجاد شکاف میان دو کشور همسایه را در ارزیابی‌های خود بی‌وجه ندانند. با این وصف انتخاب عراق به‌عنوان نخستین مقصد خارجی رئیس‌جمهور، پایانی بر این گمانه‌زنی‌ها به‌شمار می‌رفت.

عراق به‌عنوان همسایه‌ای با بیشترین مرز زمینی با ایران، پیوندهای عمیق مذهبی، دینی، فرهنگی و قومی نیز با ما داشته و همین موضوع باعث شده است در سال‌های پس از سقوط صدام، روابط گرم و نزدیکی با ایران داشته باشد و همواره در جایگاه یکی از مهم‌ترین شرکای سیاست و تجارت خارجی ایران به‌شمار رفته است. عراق از جمله مهم‌ترین کشورها در منظومه سیاست همسایگی ایران در دولت سیزدهم و چهاردهم بوده و همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های سیاسی و امنیتی نظیر مبارزه با تروریسم در سال‌های اخیر به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است. همچنین در حوزه اقتصادی نیز سهم ایران از بازار عراق 10 میلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود این عدد در چشم‌انداز روابط دوجانبه تا 20 میلیارد دلار نیز افزایش یابد. تجارت دوجانبه از سطح کالاهای کشاورزی تا فناوری‌های پیشرفته ارتقاء یافته است. علاوه بر این، عراق یکی از اصلی‌ترین واردکنندگان منابع انرژی نظیر گاز و برق از ایران است.

با این وجود، ظرفیت‌های موجود برای توسعه همکاری‌های میان دو کشور بسیار زیاد است. برای نمونه سیاست نگاه به‌جنوب که برای نخستین بار در سفر پزشکیان به آن توجه شد، بر اهمیت و جایگاه استان بصره و مناطق جنوبی عراق در سیاست توسعه همکاری‌های اقتصادی تاکید می‌کند. جمهوری اسلامی ایران و عراق پروژه‌های متعدد همکاری تعریف کرده‌اند که دو عنوان از مهم‌ترین آن‌ها، خط آهن شلمچه-بصره و نیز شهرک‌های صنعتی مشترک است. این طرح‌ها که در حقیقت پیشران توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق هستند با سطحی از پیشرفت مواجه‌اند و به فراخور آن، با موانعی نیز روبرو هستند. در این پرونده سعی شده است هریک از این موضوعات به صورت تحلیلی بررسی شده و نکات پیرامون آن به‌صورت شفاف مطرح گردد.

علی‌رغم ارزیابی‌ مثبت از مجموعه سفر رئیس‌جمهور به عراق، نقاط ضعفی نیز در مجموعه راهبرد جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با عراق قابل مشاهده است. نادیده گرفتن استان‌های غربی عراق و به‌ویژه موصل به‌عنوان قلب فرهنگی و اقتصادی شمال غربی و غرب عراق را مهم‌ترین نقطه ضعف چشم‌انداز همکاری ایران و عراق در نظر گرفت که این موضوع نیز در یادداشتی مستقل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

پرونده ویژه «عراق؛ مقصد نخستین سفر خارجی پزشکیان» به بحث و بررسی پیرامون این سفر و مختصات آن پرداخته است.