کنفرانس امنیتی مونیخ از سال ۱۹۶۳ به‌عنوان یک رویداد کلیدی در بحث‌های امنیت جهانی شناخته می‌شود. در کنفرانس امسال، موضوعات مهمی چون بحران اوکراین، هوش مصنوعی، تغییرات اقلیمی و امنیت فضایی مورد بررسی قرار گرفت، اما این رویداد به‌طرز قابل‌توجهی با سال‌های گذشته متفاوت بود.

این کنفرانس نشان‌دهنده عمق اختلاف‌نظرهای موجود بین اروپا و آمریکا بود که دیگر نمی‌توان به سادگی از آن چشم‌پوشی کرد. مهم‌ترین مسئله امسال، اختلاف شدید میان آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در خصوص ارزش‌های فرهنگی-سیاسی و جنگ اوکراین بود. اظهارات مطرح‌شده در این کنفرانس، نمایی واضح از نگاه دو طرف به این مسائل ارائه داد. همچنین حضور اپوزیسیون ایرانی و لغو دعوت رسمی از رضا پهلوی، جنجال‌هایی را به همراه داشت.

اختلاف در ارزش‌های فرهنگی اروپا و آمریکا

اظهارات معاون رئیس‌جمهور آمریکا، ونس، در کنفرانس امسال به‌قدری تلخ و سنگین بود که گریه رئیس کنفرانس را نیز به همراه داشت. ونس بزرگ‌ترین تهدید برای اروپا را نه روسیه و نه چین، بلکه سرکوب آزادی بیان و انحراف از ارزش‌های دموکراتیک مشابه با آمریکا دانست. ونس با انتقاد از رفتار اروپایی‌ها نسبت به راست‌گرایان افراطی، لغو انتخابات رومانی و سیاست‌های مهاجرتی، بر لزوم بازگشت آن‌ها به ارزش‌های دموکراتیک تأکید کرد. اکنون اروپایی‌ها با این واقعیت تلخ مواجه شده‌اند که آمریکا آن‌ها را رها کرده است.

رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ نیز با تأسف اشاره کرد ممکن است دیگر ارزش‌های اروپا و آمریکا همسو نباشند. مقامات اروپایی نیز در این کنفرانس بر لزوم استقلال امنیتی اروپا تأکید کردند؛ رئیس کمیسیون اروپا، لاین، از افزایش هزینه‌های نظامی اروپا سخن گفت و زلنسکی نیز بر ضرورت ایجاد یک نیروی نظامی اروپایی تأکید کرد. همه این اظهارات نشان‌دهنده درک اروپایی‌ها از ورود جهان به نظم جدید غیرلیبرال است که در آن آنها هیچ یاوری جز خود ندارند.

اوکراین و چالش‌های صلح

مقامات اروپایی در این کنفرانس و در واکنش به خبر دیدار هیئتی از آمریکا با روسیه در عربستان بدون حضور مقامات اوکراینی و اروپایی، اعلام کردند که هیچ مذاکره‌ای برای دستیابی به صلح بدون مشارکت اروپا و اوکراین امکان‌پذیر نخواهد بود. دبیر کل ناتو نیز در پاسخ به اظهارنظر ترامپ درباره عدم عضویت اوکراین در ناتو، تصریح کرد که این موضوع منتفی نیست. نگرانی اروپایی‌ها از همدستی آمریکا و روسیه و بی‌توجهی به منافع آن‌ها در جنگ اوکراین، باعث شده تا بر لزوم تقویت توان دفاعی خود و اوکراین تأکید کنند تا مذاکرات صلح با در نظر گرفتن منافع آن‌ها انجام شود. این کنفرانس به‌خوبی نشان داد که مسیر دستیابی به صلح در اوکراین میان اروپا و آمریکا کاملاً متفاوت خواهد بود.

اپوزیسیون ایرانی و تهدید ایران

یکی از مسائل جنجالی کنفرانس امسال برای ایران، حضور مسیح علی‌نژاد، رضا پهلوی و نازنین بنیادی در این کنفرانس بود. رضا پهلوی که در ابتدا به‌صورت رسمی دعوت شده بود، به دلیل توصیه دولت آلمان، دعوت رسمی‌اش لغو و تنها مجاز به حضور غیررسمی شد. گفته می‌شود دولت آلمان برای حفظ روابط خود با ایران این تصمیم را اتخاذ کرده است. حضور این افراد محدود به دو پنل حاشیه‌ای بود که در آن علی‌نژاد و چند نماینده آمریکایی و اروپایی ایران‌ستیز اتهامات همیشگی خود علیه دولت ایران را مطرح کردند. نکته جالب توجه این است که برخی از طرفداران رضا پهلوی با حضور علی‌نژاد در این مراسم مخالفت کردند که نشان‌دهنده اختلافات عمیق میان گروه‌های اپوزیسیون است.

جمع‌بندی

کنفرانس مونیخ امسال نمایانگر نظم جدید یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا در روابطش با اروپا است. آمریکای تحت رهبری ترامپ اکنون مدافع ارزش‌های محافظه‌کارانه و راست‌گرایانه است و تلاش دارد این ارزش‌ها را بر اروپایی‌ها تحمیل کند؛ تلاشی که با واکنش شدید اروپایی‌ها مواجه شده است. همچنین جنگ اوکراین تحت تأثیر یک‌جانبه‌گرایی آمریکا به چالشی جدی‌تر برای اروپایی‌ها تبدیل شده و آن‌ها را به سمت استقلال امنیتی و اقتصادی از آمریکا سوق داده است. فشار دولت آلمان بر اپوزیسیون ایران و اختلافات درونی آن‌ها نیز از جمله مسائلی بود که در این کنفرانس به وضوح قابل مشاهده بود.