توافق اخیر سومالی و اتیوپی در تاریخ 11 دسامبر با میانجیگری ترکیه، گامی مهم برای ایجاد ثبات و توسعه در شاخ آفریقا است و شامل همکاری‌های تجاری، تبادل اطلاعات امنیتی، مقابله با بحران پناهندگان و تقویت شراکت‌های اقتصادی و نظامی میان دو کشور می‌شود. اتیوپی از این توافق برای بهبود موقعیت اقتصادی خود از طریق بنادر سومالی بهره‌برداری می‌کند، در حالی‌که سومالی به دنبال تقویت حاکمیت و توسعه، بدون آسیب به منافع استراتژیک خود است. ترکیه نیز با تأکید بر پروژه‌های پایدار و سرمایه‌گذاری‌های عظیم، نقش خود را به‌عنوان یک بازیگر موثر بین‌المللی در میانجیگری و توسعه منطقه‌ای تقویت کرده است.

دستاوردهای توافق برای اتیوپی

توافق بین سومالی و اتیوپی با حمایت ترکیه دستاورد دیپلماتیکی است که منافع اتیوپی را در منطقه تقویت می‌کند. دسترسی به بنادر سومالی برای اتیوپی که کشور محصور در خشکی به‌شمار می‌رود یک دستاورد استراتژیک تجاری محسوب می‌شود چرا که باعث تسهیل صادرات و واردات این کشور می‌شود. این توافق همچنین به کاهش تهدیدات امنیتی در مناطق مرزی با سومالی و مناطقی که گروه‌های مسلح فعال هستند، کمک می‌کند.

ضرر سالانه اتیوپی ناشی از هزینه‌های بالای حمل‌ونقل به‌خاطر عدم دسترسی به بندر متصل به آب‌های آزاد طبق برآوردهای بانک جهانی در حدود ۲میلیارد دلار محاسبه شده است، که می‌تواند از طریق همکاری با سومالی و بهبود دسترسی به بنادر این کشور، ضمن تقویت جریان تجارت بین‌المللی این هزینه‌ها را کاهش دهد. این توافق می‌تواند به تقویت همکاری‌های آبی و کشاورزی به‌ویژه در زمینه آبیاری و تولید محصولات کشاورزی که برای امنیت غذایی منطقه حیاتی است نیز کمک کند.

مخالفت سومالی با استفاده نظامی از بنادر

باوجود توسعه روابط دوجانبه، سومالی همچنان مواضع محتاطانه‌ای در زمینه همکاری نظامی دارد. با توجه به اینکه بیش از ۴۰ درصد از درآمد سومالی از طریق بنادر این کشور تامین می‌شود، بنابراین هرگونه تغییر کاربری این تاسیسات به سمت مسائل نظامی ممکن است بر تجارت و اقتصاد این کشور تأثیر بگذارد. اگرچه توافق عمدتاً بر همکاری‌های اقتصادی و تجاری متمرکز بود، اما موضوع استفاده نظامی از بنادر همچنان برای سومالی حساسیت برانگیز است و این کشور حضور نظامی اتیوپی در بنادر خود را تهدیدی برای حاکمیت خود می‌بیند.

دلایل عقب‌نشینی سومالی از تشدید تنش با اتیوپی

عقب‌نشینی سومالی نتیجه تغییر در محاسبات سیاسی این کشور و دیپلماسی ترکیه است. دولت سومالی بهبود روابط با اتیوپی را برای مقابله با چالش‌هایی مانند تروریسم و افزایش ثبات محلی ضروری می‌داند. آتش‌بس فرصتی برای همکاری‌های اقتصادی فراهم می‌کند، زیرا بخش اعظمی از درآمد سومالی به تجارت دام با کشورهای همسایه، از جمله اتیوپی، وابسته است. بحران‌های انسانی مانند خشکسالی نیز به تقویت گفتگوها کمک کرده است، در حال حاضر بیش از ۸میلیون نفر در سومالی به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.

تأثیر توافق بر همکاری نظامی سومالی با مصر

توافق میان سومالی و اتیوپی لزوماً به ضرر روابط سومالی با مصر نخواهد بود. سومالی می‌تواند به سیاست عمل‌گرایانه خود ادامه داده و روابط خوب خود با همه طرف‌ها، از جمله مصر که یک شریک امنیتی مهم به‌شمار می‌رود، را حفظ نماید. بهبود روابط با اتیوپی بیش از این که به‌معنای غلبه یکی از طرفین باشد، در حکم برقراری تعادل دیپلماتیک است. همچنین باید در نظر داشت که همکاری با مصر، به‌ویژه در زمینه‌های آموزش نظامی و تجارت تسلیحات از اهمیت راهبردی برای سومالی برخوردار است. سومالی تلاش می‌کند از اتیوپی برای تقویت اقتصاد و از مصر به عنوان متحد نظامی بالقوه بهره ببرد.

 ترکیه؛ قدرت منطقه‌ای بلامنازع در شاخ آفریقا

میانجی‌گری ترکیه میان اتیوپی و سومالی مبتنی بر پرهیز از افزایش تنش‌های نظامی و با تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و ادغام منطقه‌ای به پیش رفته است. ترکیه نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های سومالی ایفا کرده است، از ۲۰۱۱ تاکنون، ترکیه بیش از یک میلیارد دلار در سومالی سرمایه‌گذاری کرده و در موگادیشو یک پایگاه نظامی با ظرفیت آموزش هزار سرباز در سال ایجاد نموده است.

آنکارا در چارچوب این توافق ثابت کرد توانایی دور اجماع‌سازی میان مخالفان و تعریف منافع مشترک میان آن‌ها با هدف تقویت ثبات منطقه‌ای را دارا است. نقشی که ترکیه به‌عنوان یک میانجی‌ قابل اعتماد در شاخ آفریقا ایفا نمود حاکی از ظهور یک قدرت منطقه‌ای قابل اعتنا است که می‌تواند از ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک خود در خدمت برقراری ثبات بلندمدت در منطقه استفاده نماید.

نویسنده: حسن محمد حاج

منبع: قراءات الافریقیة-لندن