السالوادور یکی از کشورهایی که می‌تواند از سیاست‌های مهاجرتی ترامپ متاثر شود؛ کشوری کوچک در آمریکای مرکزی که برای نزدیک به سه دهه به عنوان مکانی برای تجمع برخی از بزرگترین و خطرناک‌ترین باند‌های تبهکاری و قاچاق مواد و انسان قاره آمریکا شناخته شده است. قدرت بالای این گروه‌ها را می‌توان از در کنترل داشتن مناطق مشخصی از خاک این کشور و میزان نرخ قتل (به طور میانگین سالیانه ۲۰۰۰ مورد قتل و ۱۰۰ قتل به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در کشوری ۶ میلیون نفری) فهمید. با این حال از زمان روی‌کارآمدن نایب بوکله از ۲۰۱۹ و انتخاب مجدد در ۲۰۲۴ به نظر می‌رسد شرایط السالوادور در حال تغییر است.

ریشه‌های باندهای تبهکاری السالوادور

می‌توان سرآغاز باندهای تبهکاری السالوادور را در جنگ داخلی (۱۹۷۹-۱۹۹۲) یافت. با تشدید جنگ داخلی، بسیاری از مردم این کشور در دهه ۱۹۸۰ از کشور گریخته و در کشورهای همسایه همچون گواتمالا و از همه مهم‌تر در ایالت کالیفرنیا در آمریکا ساکن شدند. این زمانی بود که هسته‌های اولیه این گروه‌ها شکل گرفت. مهاجرین السالوادوری برای محافظت از خود با باندهای زیرزمینی از جمله دو باند بزرگ جهانی و چندملیتی در لس‌آنجلس به نام‌‌های باند خیابان هجدهم (Barrio 18) و ماریا سالواتروچا (Maria salvatrucha) ارتباط گرفتند. این دو باند دشمن یکدیگر محسوب می‌شدند.

با پایان جنگ داخلی در ۱۹۹۲، بسیاری از این افراد با سیاست‌ اخراج مهاجرین غیرقانونی از سمت دولت آمریکا مواجه شدند و به کشور خود بازگشتند. با بازگشت به کشور، مهاجرین شاخه‌هایی از گروه‌های زیرزمینی لس‌آنجلسی خود را در السالوادور پایه‌گذاری کردند. دو گروه مذکور در طول یک دهه به میزانی بر قدرت خود افزودند که تبدیل به اصلی‌ترین بحران هر دولتی در این کشور شدند. ناامنی ایجادشده توسط این گروه‌ها شگفت‌آور بود. آنها توانسته بودند با جذب نیرو طی چند سال تبدیل به حکومت دومی درون کشور شوند.

روی کار آمدن نایب بوکله

در سال ۲۰۱۹، نایب بوکله، از اعضای پیشین حزب چپ‌گرای جبهه آزادی‌بخش ملی فارابوندو مارتی (FMLN)، به عنوان نامزد پوپولیست حزب میانه‌رو «ایده‌های جدید» (Nuevas Ideas) با کسب ۵۳٪ آرا به پیروزی رسید. او نیز همچون خاویر میلی در آرژانتین با رویکرد ضدساختاری و تحول‌خواهانه توانست نظر مردم را جلب کند. در سال ۲۰۲۲، مجلس السالوادور به درخواست بوکله برای «جنگ با باندها» وضعیت اضطراری یک ماهه اعلام کرد. این به معنای تعلیق حقوق شهروندان مندرج در قانون اساسی، لغو قوانین مربوط به دستگیری افراد و عدم دسترسی به فرآیند دادرسی قانونی بود.

نیروهای پلیس دولتی با آغاز کارزاری ناگهانی و خشن، ظرف مدت کوتاهی بیش از ۷۷ هزار نفر را دستگیر کردند. در سپتامبر ۲۰۲۳، وضعیت اضطراری به مدت ۱۸ ماه دیگر تمدید شد. دولت در این ۱۸ ماه عملیات‌های گسترده‌ای را برای سرکوب سه باند اصلی (Barrio 18, MS13, Sureños) در کشور انجام داد که به گفته مقامات رسمی به دستگیری دوسوم از اعضای این باندها انجامید. نتیجه این سیاست‌های خشونت‌آمیز در کاهش تعداد قتل‌ها و کاهش جرم‌وجنایت مشهود بود. بخشی از اعضای این باندها نیز ناچار به خروج از کشور شدند.

آیا سیاست بوکله موفق شده است؟

این اولین باری نیست که یک دولت السالوادور اقدام نظامی علیه باندهای زیرزمینی انجام می‌دهد. دولت‌های فرانسیسکو فلورس پرز (۱۹۹۹-۲۰۰۴)، آنتونیو ساکا (۲۰۰۴-۲۰۰۹) نیز سیاست مشت آهنین را در قبال این باندها اعمال کرده بودند؛ هرچند هیچکدام به شدت و وسعت دولت بوکله عمل نکردند. همچنین در دو مورد قبلی باندهای اصلی السالوادور به اقدام نظامی متقابل علیه دولت دست زدند و نوعی جنگ داخلی به راه انداختند. ناتوانی دولت‌های پیشین در نهایت به انعقاد توافق آتش‌بس در دولت مائوریسیو مورس در سال ۲۰۱۲ انجامید. با این حال خشونت و جنگ میان باندهای رقیب باعث ناامنی مجدد و افزایش قتل در کشور شد.

مقبولیت مردمی بالا در ۲۰۲۴، ناگهانی و گستردگی عملیات‌ها و وحدت مجلس، دولت و نیروهای پلیس در سرکوب این باندها عوامل مهمی در موفقیت دولت بوکله در مقایسه با دولت‌های پیشین بوده‌اند. این به معنای آن است که حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت باندهای تبهکاری توانایی فعالیت نخواهند داشت؛ اما نمی‌توان گفت که به طور کامل نابود شده‌اند. همچنان هسته‎هایی از آنها به صورت مخفی به زندگی ادامه خواهند داد تا در موقعیت مناسب خود را بازسازی کنند. علاوه‌براین محیط آمریکای مرکزی و کشورهای هندوراس و گواتمالا بسیار برای رشد و بازسازی این گروه‌ها مساعد است؛ بنابراین بوکله برای برقراری دائمی امنیت باید به دنبال راه‌حل‌های بلندمدت‌تر باشد.