دکتر محمد یونس، عالی‌ترین مقام در دولت موقت بنگلادش، در روزهای پایانی ماه گذشته میلادی با پرواز اختصاصی ارسالی توسط چین به پکن سفر نمود و با مقامات مختلف چینی، اعم از شی جین پینگ، دیدار و گفتگو کرد. انتخاب پکن به عنوان اولین مقصد سفر دکتر یونس از سوی بسیاری، گامی حساب شده برای تنظیم مناسبات خارجی بنگلادش پس از تغییر دولت شمرده می‌شود.

تظاهرات موسوم به انقلاب ژوئیه ۲۰۲۴ در بنگلادش منجر به سقوط دولت اقتدارگرای شیخ حسینه پس از ۱۵ سال شد و این کشور در حال حاضر بوسیله دولت انتقالی محمد یونس اداره می‌شود. با روی کار آمدن دولت انتقالی گزارش‌های مفصلی از فساد، اختلاس، عددسازی و دستکاری آمارهای رسمی در دوره قبل منتشر شده که روایت‌های مرسوم درباره رشد و پیشرفت بنگلادش را با تشکیک جدی مواجه نموده است.

علیرغم سابقه تعامل مثبت با چین، سیاست خارجی بنگلادش به طور سنتی هندمحور تلقی می‌شده و اکنون، به نظر می‌رسد که دولت برآمده از انقلاب، قصد تعدیل آن را دارد. در حالی که شیخ حسینه رابطه بسیار خوبی با هند داشت و در نهایت نیز به هند متواری شد، تعاملات ابتدایی هند و بنگلادش پس از انقلاب ژوئیه محدود و بسیار سرد بوده است.

 بسیاری از مخالفان حسینه، هند را به خاطر پشتیبانی از وی سرزنش می‌کنند و در جریان ناآرامی‌های سال گذشته نیز اخبار ناخوشایندی درباره برخوردها با اقلیت‌ هندو در بنگلادش منتشر شد. تاکید مکرر بنگلادش بر موضوع استرداد شیخ حسینه و محدودیت‌های ویزایی وضع شده علیه شهروندان بنگلادشی توسط هند دو نمونه عینی این اختلاف به شمار می‌روند.

با این وجود، به نظر نمی‌رسد که دولت موقت بنگلادش قصد داشته باشد برای همسایه‌ای تا این اندازه مهم شمشیر از رو ببندد. در آستانه سفر محمد یونس به چین، رسانه‌های هندی مدعی شدند که وی ابتدا نسبت به سفر به هند ابراز تمایل نموده اما پاسخ مناسبی دریافت نکرده است. دولت هند این ادعاها را رد یا تایید نکرد.

بعدتر و در حاشیه اجلاس بیمستک (BIMSTEC) در بانکوک، نارندرا مودی و محمد یونس برای اولین بار با یکدیگر دیدار کردند. اما مسئله استرداد شیخ حسینه و وضعیت اقلیت‌ها تا اندازه زیادی بر سایر جوانب این دیدار سایه افکنده بود. تا آنجا که روایت سخنگوی دولت بنگلادش از محتوای گفتگوها از سوی مقامات هندی تکذیب شد.

علاوه بر هند، به نظر می‌رسد که دولت موقت بنگلادش در تعاملات خود با ایالات متحده نیز دچار چالش شده باشد. برخلاف موضع نسبتا بی‌طرفانه جو بایدن، دونالد ترامپ و اطرافیان وی انتقادات بسیاری را علیه دولت موقت در بنگلادش مطرح می‌کنند و به تازگی نیز تعرفه ۳۷ درصدی علیه صادرات این کشور ذیل برنامه تعرفه‌های متقابل ترامپ اعمال شده است. با این وجود، بنگلادش تلاش نموده تا رفتاری ریسک‌گریزانه در قبال آمریکا بروز دهد. از همین روست که پیش از سفر به پکن، محمد یونس پذیرای فرماندهان نظامی عالی رتبه آمریکا بود و پس از وضع تعرفه نیز طی نامه‌ای تقاضای تعویق تعرفه برای مذاکره را با ترامپ مطرح ساخت.

فارغ از ملاحظات ژئوپلیتیک، در خصوص این سفر باید توجه داشت که دولت موقت به دنبال تامین اعتبار و جلب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های کلیدی است و در چنین بستری چین، با توجه به امکانات مالی و موقعیت منطقه‌ای خود، مناسب‌ترین نامزد شراکت و همکاری به شمار می‌رود. تجارت چین و بنگلادش ناترازی قابل‌توجهی دارد و در براساس آخرین برآوردهای آماری بنگلادش بیش از ۲۲.۹ میلیارد از چین وارد نموده و در مقابل تنها ۶۷۷ میلیون دلار به این کشور پهناور صادرات داشته است.

برخلاف دیدار با مودی، دیدار با شی برای یونس آورده‌های مشخصی داشته است. مقامات چینی در این سفر نسبت به افزایش واردات میوه‌های استوایی از بنگلادش ابراز تمایل نموده اند. در گامی مهم‌تر انتقال برخی واحدهای تولیدی چینی به بنگلادش –با توجه به مزیت دستمزد نیروی کار و دسترسی مناسب به بازار اروپا- مورد بحث قرار گرفته که تولید پنل‌های خورشیدی در بنگلادش یکی از موارد آن است. با سخت‌تر شدن شرایط ویزا و ورود به هند، شهروندان بنگلادشی در دریافت برخی خدمات درمانی در قالب گردشگری سلامت نیز دچار چالش شدند. اکنون سه بیمارستان‌ سطح اول استان یوننان چین به صورت مشخص برای ارائه خدمات به شهروندان بنگلادش مورد توافق قرار گرفته و بخش زیادی از تقاضای گردشگری سلامت از هند به چین چرخش پیدا کرده است.