اخیراً‌ لیبی به‌عنوان پنجاه و سومین عضو افرکسیم‌بانک (AfreximBank) انتخاب شد که گامی مهم در فرآیند یکپارچه‌سازی آفریقا از طریق تجارت و سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. افرکسیم‌بانک به‌عنوان نهادی پان‌آفریقایی نقش کلیدی در تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و گسترش تجارت درون‌آفریقایی دارد. عملکرد مالی قوی افرکسیم‌بانک در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۴، شامل نقدینگی مناسب، بهبود کیفیت دارایی‌ها و سطح بالای کفایت سرمایه سبب شده است تا این بانک موقعیت مالی مستحکمی برای حمایت از پروژه‌های مهم و بزرگ در لیبی داشته باشد و بتواند نقش مهمی در کمک به بهبود وضعیت این کشور ایفا کند.

توسعه منطقه آزاد مصراته

مناطق آزاد اقتصادی به‌عنوان ابزارهای توسعه و جذب سرمایه‌گذاری در بسیاری از کشورها مورداستفاده قرار می‌گیرند. منطقه آزاد مصراته، نخستین منطقه آزاد لیبی، بر اساس قانون سال ۲۰۰۰ تأسیس‌شده و هدف آن تقویت تجارت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. این منطقه با مساحت ۳۵۰۰ هکتار شامل بندر مصراته است و نقش مهمی در تجارت لیبی، به‌ویژه با کشورهای همسایه مانند مصر، ایفا می‌کند. بااین‌حال، کمبود بودجه اجرای پروژه‌ها را متوقف کرده است.

برای رفع این مشکل، در نوامبر ۲۰۲۳ منطقه آزاد مصراته تفاهم‌نامه‌ای با بزرگ‌ترین اپراتور بندر چین برای مطالعه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی امضا کرد. پیوستن به افرکسیم بانک نیز می‌تواند مسیر توسعه این منطقه را هموار و درآمدهای لیبی را متنوع کند. این منطقه بااتصال بنادر شمال آفریقا، مانند بنادر مصر، تونس و الجزایر، به توسعه تجارت منطقه‌ای کمک خواهد کرد.

نمونه‌ای از این تلاش‌ها توافق تونس و لیبی برای ایجاد یک خط دریایی از طریق مصراته است. همچنین، منطقه آزاد مصراته به توسعه صادرات به کشورهای جنوب صحرای آفریقا و تقویت همکاری‌های اقتصادی با این کشورها کمک خواهد کرد. این اقدامات می‌توانند مصراته را به یک‌قطب اقتصادی و تجاری مهم در منطقه تبدیل کنند.

ساخت کریدور ریلی لیبی- چاد- نیجر

کشورهای آفریقای مرکزی و ساحل مانند چاد و نیجر به دنبال اتصال به بنادر شمال آفریقا برای افزایش تجارت هستند. چاد اخیراً یادداشت تفاهمی با گروه پیمانکاران مصری برای مطالعه ساخت جاده‌ای بین چاد، لیبی و مصر امضا کرده است که به دلیل دسترسی به کانال سوئز از اهمیت استراتژیکی برای چاد برخوردار است. همچنین، لیبی، نیجر و چاد در حال بررسی پروژه‌ای ریلی هستند که ارتباط میان این کشورها را برقرار کند. این راه‌آهن ۳ هزار کیلومتری با سرعت ۲۵۰ کیلومتر در ساعت، حمل مسافر و کالا را از شرق تا غرب لیبی پوشش می‌دهد و یک مسیر ترانزیتی برای اتصال سواحل مدیترانه به آفریقای مرکزی فراهم می‌کند و در نهایت منجر به ارتقای اقتصاد لیبی و آفریقا خواهد شد.

این پروژه بخشی از کریدور بزرگ ترانس-صحرا محسوب می‌شود و تجارت آفریقا و اروپا را از طریق بنادر شمال آفریقا تسهیل خواهد کرد. حمایت از این پروژه نیز جزو اهداف افرکسیم بانک عنوان‌شده که نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این پروژه برای اقتصاد منطقه است. راه‌آهن پیشنهادی، مسیر ترانزیتی حیاتی بین سواحل مدیترانه و آفریقای مرکزی ایجاد می‌کند و جایگاه لیبی را در کریدورهای تجاری بین‌المللی ارتقا می‌دهد.

حمایت از هدف نفتی لیبی

بر اساس داده‌های رسمی تولید نفت لیبی در اواخر سال ۲۰۲۴ نزدیک به یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. بر اساس برنامه‌ریزی‌های دولتی، ظرف ۳ سال آینده تولید نفت لیبی به حدود دو میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد که شامل رسیدن به میزان تولید روزانه یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی تا پایان سال ۲۰۲۴ بود. برای دستیابی به این اهداف، شرکت نفت لیبی در حال تلاش برای اجرای یک برنامه راهبردی باهدف افزایش نرخ تولید شرکت‌های تابعه خود است. این امر شامل حفاری چاه‌های جدید، انجام عملیات تعمیر و نگهداری لازم برای چاه‌های تولیدی، همچنین راه‌اندازی مجدد میادین ویران‌شده است. بنابراین با توجه به شرایط مالی کشور، حمایت بانک صادرات و واردات از پروژه‌های نفتی می‌تواند تولید این کشور را افزایش و درنتیجه درآمدهای این کشور را افزایش دهد. در این راستا، اخیراً ترکیه و لیبی در این زمینه توافق‌هایی انجام داده‌اند.

جمع‌بندی

درمجموع، با توجه به اهداف بانک صادرات و واردات آفریقا که متمرکز بر توسعه تجارت و زیرساخت‌ها است می‌توان برداشت کرد که پیوستن لیبی به این نهاد مزایای راهبردی دارد که به سه مورد از آن اشاره کرد. نتیجه این امر افزایش تجارت درون آفریقایی بوده که در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد تجارت ۵۰ میلیارد دلاری آن با سایر کشورهای این آفریقا است.