اشاره به طرح «کمربند-راه» و ابراز تمایل جدی به ادغام ایران در این طرح، یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین نکاتی است در جریان سفر رئیس جمهور به چین و سخنرانی وی در اجلاس شانگهای مورد تاکید قرار گرفت. در این راستا و با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای دولت برای پهنه مکران، به نظر می‌رسد که فارغ از نقش‌آفرینی فعال در کریدور شرق-غرب، اتصال به کریدور سی‌پک به عنوان جزئی از ابتکار کمربند-راه نیز در دو چارچوب پیوند ترانزیتی و خلق زنجیره‌های ارزش جدید نیازمند توجهی ویژه باشد.     

 

 

پهنه مکران یکی از راهبردی‌ترین مناطق ایران با دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد است که علیرغم بهره‌مندی از مزیت‌های ژئواکونومیک فراوان، تاکنون با چالش توسعه نایافتگی مواجه بوده است. در سال‌های اخیر، به کرات در خصوص ضرورت توسعه فعالیت‌های کلان اقتصادی در این پهنه صحبت شده و پروژه‌هایی نیز همچون توسعه بندر شهید بهشتی (چابهار)، اتصال ریلی چابهار-زاهدان و احداث شهرک پتروشیمی مکران کلید خورده است. در مجموع، توسعه فعالیت‌های اقتصادی در پهنه مکران از جمله مسائلی است که در سال‌های اخیر مورد اجماع سیاست‌گذاران و نخبگان کشور بوده و به طرق گوناگون نیز در اسناد بالادستی بازتاب یافته است. 

 

به عنوان مثال، سیاست‌های کلی توسعه دریامحور که در آذرماه سال 1402 ابلاغ گردیده، بر لزوم بذل توجه ویژه به سواحل مکران در طرح جامع توسعه دریامحور تاکید دارد. بند (4) از ماده (48) قانون برنامه هفتم پیشرفت از توسعه مکران با هدف تبدیل شدن به مرکز مبادلات بین‌المللی تولیدی، تجاری و گردشگری به عنوان یکی از طرح‌های عظیم اقتصاد ملی یاد کرده است و بند (خ) از ماده (101) این قانون توسعه سواحل مکران را یکی از ارکان مهم در ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی برشمرده است. 

 

 

کلان پروژه سی‌پک دربرگیرنده مجموعه‌ای از طرح‌های زیرساختی و شبکه‌های همکاری اقتصادی است که از یکسو اتصال تجاری و اقتصادی میان چین و پاکستان را تقویت می‌کنند و از سوی دیگر، مسیر زمینی مطمئنی برای دسترسی به آب‌های آزاد بدون عبور از تنگه‌ مالاکا برای چین فراهم می‌سازند. اهداف کلان توسعه‌ای چین و پاکستان در چارچوب اجزای مختلف این پروژه، اعم از بندر گوادر، به شکل قابل‌توجهی با یکدیگر پیوند خورده است و چین، علیرغم تهدیدات امنیتی و محدودیت‌های موجود، بر پیشبرد این پروژه مشترک مصمم به نظر می‌رسد. 

 

 

پهنه مکران از مجاورت جغرافیایی قابل‌توجهی با اجزای اصلی این کلان پروژه برخوردار است که این مجاورت، در کنار روابط رو به گسترش سه کشور ایران، پاکستان و چین ظرفیت‌های کم‌نظیری را برای ادغام ایران در کلان ‌پروژه توسعه‌ای فراهم می‌کند. به عنوان مثال، فاصله میان دو بندر راهبردی چابهار و گوادر تنها 90 کیلومتر است و بندر راهبردی چابهار در ایران به آسانی می‌تواند از مسیر گوادر به این کریدور ترانزیتی پیوند بخورد. 

 

مسئله مشارکت ایران در این کریدور اقتصادی، منحصر به ترانزیت نیست. ایران، برخلاف چین و پاکستان، به منابع سرشار انرژی دسترسی دارد و صادرکننده خالص انرژی به حساب می‌رود و بر همین اساس، می‌تواند نسبت به تامین انرژی مورد نیاز چین و پاکستان در قالب این کریدور مبادرت نماید. مهم‌تر اینکه دنباله این کریدور اقتصادی، می‌تواند در قالب خلق زنجیره‌های ارزش و تولید نوین با مشارکت ایران مورد توجه قرار گیرد. بازار نهایی تولیدات این زنجیره می‌تواند یکی از سه کشور مورد بحث یا بازارهای بین‌المللی باشند که مورد دوم از مسیر چابهار و گوادر دسترسی مناسبی دارد. چین منبع مناسبی برای تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای در این راستا خواهد بود و زنجیره‌های ارزش پتروشیمی و معدنی، صنایع غذایی، شیلات و محصولات کشاورزی و دامی نمونه‌هایی از صنایع واجد مزیت در این اتصال راهبردی به شمار می‌روند.

 

 

تعریف همکاری‌های مشترک با چین در پهنه مکران و در راستای کلان‌پروژه‌های توسعه‌ای همچون سی‌پک، قادر است به عنصری مقوم در پیوند سیاسی ایران، چین و پاکستان نیز مبدل شود. در واقع، برقراری پیوندهایی از این دست، طرف‌های چینی و پاکستانی را مجاب خواهد کرد که ایران از سر ناچاری و اضطرار دست دوستی به سوی آنها دراز نکرده و پیوند راهبردی ایران با این دو کشور با توجه به درهم‌تنیدگی اهداف توسعه‌ای طرفین، با وزش بادهای موافق از سوی غرب متحول نخواهد شد.