با نزدیک شدن به هر دور از انتخابات پارلمانی عراق، گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی تداوم یا تغییر نخست‌وزیر فعلی به ‏یکی از محورهای اصلی گفتمان سیاسی بدل می‌شود. ششمین دوره انتخابات پارلمانی نیز از این قاعده مستثنا ‏نیست. از سال گذشته تاکنون، خبرها و تحلیل‌های متعددی درباره‌ی تشدید اختلافات در درون «چارچوب ‏هماهنگی» منتشر شده که حاکی از شکاف‌هایی میان جریان‌های شیعی است.‏

ماه‌ها پیش از آغاز روند رسمی انتخابات، شکاف درون چارچوب هماهنگی شدت گرفت. نوری المالکی، ‏رهبر ائتلاف «دولة القانون» از نخستین کسانی بود که خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام شد. در همان زمان، ‏زمزمه‌هایی درباره‌ی بی‌اعتمادی فزاینده به محمد شیاع السودانی در میان رهبران شیعه مطرح شد. با نزدیک شدن ‏به زمان انتخابات ۱۱ نوامبر، مواضع رهبران شیعه نسبت به السودانی به‌شدت متناقض شد. بخش عمده‌ای از رهبران ‏چارچوب هماهنگی از ادامه نخست‌وزیری او حمایت نمی‌کردند.‏

بحران شنود و جنگ رسانه‌ای

محور اصلی اختلافات داخلی به ماجرای ادعای نصب دستگاه‌های شنود در دفاتر و محل ملاقات‌های خصوصی ‏برخی رهبران سیاسی باز می‌گردد. برخی گزارش‌ها مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر پیشین را را مسئول انتشار ‏فایل‌ها دانستند. در یکی از فایل‌های صوتی که به تازگی منتشر شده است، صدایی منسوب به السودانی از ‏خانه‌نشین کردن نوری المالکی سخن می‌گفت. کمی بعد، فایلی از درون گروه انتخاباتی المالکی فاش شد که ‏در آن سخن از تشکیل «ارتش سایبری» برای حمله تبلیغاتی علیه السودانی به میان آمده بود. این رویدادها فضای ‏انتخاباتی را بیش از گذشته دو قطبی کرد.‏

گذار از تقابل به مصلحت‌گرایی

با وجود این تنش‌ها، همزمان با آغاز کارزار تبلیغاتی، نشانه‌هایی از تعدیل مواضع درون چارچوب هماهنگی ‏مشاهده شد. نوری المالکی در گفت‌وگویی رسانه‌ای یادآور شد که دولت فعلی در ابتدا قرار بود موقتی باشد و ‏انتخابات زودهنگام برگزار کند. اما در مقابل، قیس الخزعلی، در مصاحبه‌ای تلویزیونی عملکرد دولت را موفق ‏توصیف کرد و تلاش‌های السودانی را به سود ثبات کشور دانست.‏ این تغییر جهت را می‌توان حاصل ترکیبی از چند عامل دانست:‏

1️⃣کمپین‌های تبلیغاتی فعال و بازخورد مثبت افکار عمومی که موقعیت السودانی را تقویت کرد
2️⃣انتصاب مارک ساوایا به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور عراق و حمایت او از السودانی بر خلاف برداشتها در مورد تمایل آمریکا به نخست‌وزیری عدنان الزرفی
3️⃣‏تلاش ایران برای حفظ وحدت شیعیان در برابر احتمال شکاف سیاسی جدید
4️⃣تحولات منطقه‌ای که حساسیت تهران و واشنگتن را نسبت به بغداد افزایش داده است
5️⃣وضعیت اقتصادی شکننده و حجم بالای بدهی به بانک مرکزی که دولت بعدی را با چالش جدی روبه‌رو ‏خواهد کرد

در این میان، ایران به‌دنبال جلوگیری از ظهور چهره‌ای آشکارا ضدایرانی در رأس دولت است. بر اساس ‏دیدگاه تهران، نخست‌وزیر آینده باید دستکم حداقل‌های همکاری امنیتی و منطقه‌ای را رعایت کند تا از بروز ‏بحران‌های جدید جلوگیری شود.‏

با وجود موفقیت‌های عمرانی، عملکرد اقتصادی دولت کنونی زیر ذره‌بین مخالفان قرار دارد. بدهی رو ‌به ‌افزایش ‏دولت به بانک مرکزی، احتمال رشد تورم و تاخیر در پرداخت حقوق کارمندان از جمله محورهای انتقاد است. ‏پروژه‌های عمرانی گسترده، اگرچه در ظاهر دستاورد محسوب می‌شوند، اما فشار مالی زیادی بر دولت وارد ‏کرده‌اند.‏

السودانی در دوره نخست‌وزیری خود کوشیده است میان دو محور قدرت، یعنی ایران و آمریکا، توازن برقرار ‏کند. او با وجود همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با غرب تلاش کرده روابط خود را با تهران نیز حفظ کند. این ‏رویکرد عمل‌گرایانه موجب شده هر دو طرف با وجود بدبینی‌های متقابل بقای او را قابل تحمل بدانند.‏

با نزدیک شدن به موعد انتخابات، فهرست نامزدهای احتمالی نخست‌وزیری همچنان محل گمانه‌زنی رسانه‌ها و ‏محافل سیاسی است. با این حال، تجربه نشان داده تصمیم نهایی معمولا پس از اعلام نتایج انتخابات و در جریان ‏مذاکرات پیچیده میان رهبران سیاسی اتخاذ می‌شود.‏

جمع‌بندی

اگرچه فشارهای داخلی علیه السودانی کم نیست، واقعیت سیاسی عراق نشان می‌دهد او همچنان محتمل‌ترین ‏گزینه برای نخست‌وزیری است. السودانی توانسته میان منافع متعارض بازیگران داخلی و خارجی موازنه‌ای نسبی ‏ایجاد کند و در عین حال، از حمایت حداقلی چارچوب هماهنگی برخوردار است. به هر حال ثبات شکننده‌ عراق در گرو ‏اجماع نخبگان سیاسی است؛ اجماعی که اگرچه دشوار و زمان‌بر است، در نهایت تنها راه حفظ تعادل میان ‏فشارهای داخلی، مطالبات مردمی و الزامات ژئوپلیتیکی به شمار می‌رود.‏