با آغاز حمله اسرائیل به خاک ایران، موجی از واکنش‌ها در میان کشورهای عربی منطقه به راه افتاد. این واکنش‌ها، گرچه در محکومیت حمله اسرائیل اشتراک داشتند، اما در اهداف، نگرانی‌ها و راهبردهای عملیاتی، تفاوت‌هایی قابل توجه داشتند. در ادامه تحلیلی از مواضع کشورهای عربی بر پایه منافع ژئوپلیتیکی و اقتصادی آن‌ها آمده است.

عربستان؛ حمایت تاکتیکی با دغدغه اقتصادی

ولیعهد سعودی در تماسی با رئیس‌جمهور ایران حمله اسرائیل را به شدت محکوم و بر حمایت جهان اسلام از ایران تأکید کرد. ریاض همچنین در بیانیه‌ای رسمی، این حمله را تهدیدی مستقیم علیه امنیت منطقه و حاکمیت ایران دانست و خواستار اقدام فوری سازمان ملل شد. در عین حال، عربستان نگران تهدیدات ایران درباره بستن تنگه هرمز و حمله به تاسیسات نفتی‌اش است. عربستان به شدت به صادرات نفت از این مسیر حیاتی وابسته است و تداوم تنش، امنیت انرژی و اقتصاد آن را تهدید می‌کند.

قطر؛ میانجی نگران در سایه تهدید مستقیم

قطر با ابراز نگرانی شدید از افزایش تنش، تجاوز اسرائیل را نقض آشکار حاکمیت ملی ایران توصیف کرد. دوحه برای کاهش تنش، تماس‌هایی با کشورهای کلیدی از جمله آمریکا و عربستان برقرار کرد. قطر نگران درگیری مستقیم است؛ چرا که پایگاه هوایی آمریکا در این کشور ممکن است هدف ایران قرار گیرد. امنیت ملی قطر در سایه حضور نظامی آمریکا به شدت آسیب‌پذیر است.

امارات؛ موضع دوگانه در سایه منافع و تهدیدها

امارات علی‌رغم روابط عادی‌سازی شده با اسرائیل، با لحن شدیدی حمله را محکوم و خواستار خویشتنداری شد. با این حال، برخلاف قطر و عربستان، اقدام جدی برای میانجیگری انجام نداده است. امارات از یک سو، ادامه بحران را باعث تضعیف ایران و تقویت موضع خود در خصوص جزایر سه‌گانه می‌بیند و از سویی نگران دبی به عنوان قطب تجاری و ترانزیتی منطقه است.

عمان؛ میانجی صلح در معرض تهدید اقتصادی

عمان که در مذاکرات اخیر نقش میانجی میان ایران و آمریکا را ایفا کرده، حمله اسرائیل را «تجاوز بی‌پروا» خواند. مسقط علاوه بر انسداد دیپلماسی، نگران بسته شدن تنگه هرمز نیز می‌باشد. بروز هرگونه اختلال در این مسیر، امنیت اقتصادی و ملی عمان را به طور مستقیم تهدید می‌کند.

 اردن؛ بی‌طرفی تاکتیکی با نگرانی امنیتی

اردن با محکوم کردن حمله اسرائیل، تأکید کرد که «میدان جنگ هیچ طرفی نخواهد بود». با این حال، ارتش اردن اعلام کرد چندین پهپاد و موشک ایرانی را رهگیری کرده است. هرچند اردن خود را بی‌طرف می‌داند، اما به جنگنده‌های اسرائیلی اجازه عبور از حریم هوایی‌اش را داده است.

عراق؛ تهدید در سایه محور مقاومت

عراق نیز تجاوز اسرائیل را محکوم و خواستار جلسه فوری شورای امنیت شد. بغداد نگران کشیده شدن جنگ به خاک خود است، چراکه حضور نظامی آمریکا و فعالیت گروه‌های مقاومت، عراق را به میدانی بالقوه برای درگیری تبدیل کرده است. این گروه‌ها خواهان خروج فوری نیروهای آمریکایی از خاک عراق هستند، امری که می‌تواند زمینه‌ساز درگیری مستقیم شود.

 کویت؛ هشدار دیپلماتیک با رویکرد محافظه‌کارانه

کویت نیز با صدور بیانیه‌ای رسمی، حمله را ناقض صریح قوانین بین‌المللی دانست و از شورای امنیت خواست تا برای حفظ صلح اقدام کند. موضع کویت محتاطانه و در چارچوب دیپلماسی چندجانبه، بدون ورود به معادلات پیچیده نظامی یا جانبداری آشکار است.

مصر؛ توازن سیاست و انرژی

مصر ضمن محکومیت حمله، تأکید کرد بحران‌های منطقه باید از راه‌حل‌های صلح‌آمیز حل شود. اما واقعیت این است که مصر به واردات گاز از اسرائیل وابسته است و ادامه تنش ممکن است خط انتقال گاز را متوقف کند. این موضوع تهدیدی جدی برای نیروگاه‌های گازی و صنایع حیاتی مصر به‌ویژه در فصل گرماست.

بحرین؛ حمایت از گفت‌وگو در سایه نگرانی امنیتی

بحرین نیز ضمن محکومیت حمله، خواستار آرامش شد و بر اهمیت تداوم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا تأکید کرد. منامه نگران گسترش تنش در خلیج فارس است که می‌تواند امنیت داخلی و روابط اقتصادی آن را با خطر مواجه سازد.

نتیجه‌گیری

گرچه مواضع کشورهای عربی در محکومیت حمله به ایران هم‌سوست، اما انگیزه‌ها عمدتاً اقتصادی و امنیت‌محورند. وابستگی شدید به صادرات نفت، نگرانی از بسته شدن تنگه هرمز، حضور پایگاه‌های نظامی خارجی و رقابت‌های منطقه‌ای، در واکنش‌ها موثر بوده است. در نهایت، بیشتر کشورهای عربی به‌دنبال جلوگیری از سرایت بحران به خاک خود هستند و حفظ ثبات منطقه را پیش‌نیاز بقای اقتصادی و سیاسی خود می‌دانند. با این حال، آینده جنگ بیشتر به نحوه پاسخ ایران، رفتار اسرائیل و نقش قدرت‌های فرامنطقه‌ای بستگی دارد.