در سال‌های اخیر روابط ایران با کشورهای شمال آفریقا مانند تونس، الجزایر و مصر رو به بهبود بوده است. بطوریکه موسسه اسرائیلی «مطالعات امنیت ملی» سفر وزیر خارجه ایران به تونس را حلقه جدیدی از اقدامات با هدف گسترش نفوذ ایران در شمال آفریقا دانست. این موسسه نسبت به گسترش نفوذ ایران در منطقه شمال آفریقا هشدار داد و از ایالات متحده خواست تا به ویژه حاکمیت تونس را تحت فشار قرار دهد و آن را به ارزیابی مجدد روابط خود با تهران سوق دهد. با این وجود، ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری دو کشور هنوز بالفعل نشده و مبادلات دو کشور در سطح بسیار پایینی قرار دارد.

کمیته مشترک اقتصادی و توسعه گردشگری

هرچند روابط دوجانبه تونس و ایران معمولا در سطوح بالایی بوده، اما داده‌های تجاری نشان‌دهنده حجم ناچیز مبادلات دوجانبه است. برای نمونه، در سال ۲۰۲۳، صادرات تونس به ایران تنها حدود ۱۶۳ هزار دلار بود و در مقابل، واردات تونس از ایران در این سال حدود ۱.۴ میلیون دلار گزارش شده است. البته، تشکیل کمیته مشترک اقتصادی بین دو کشور که در آوریل ۲۰۲۵ بر سر آن توافق شد، نشان دهنده تمایل دو کشور به بهره گیری از ظرفیت‌های یکدیگر برای گسترش روابط اقتصادی خود است. همچنین، راه‌اندازی پروازهای دوجانبه در ماه‌های اخیر، مسیر توسعه بخش گردشگری در بین دو کشور را هموار می‌کند که این امر علاوه بر درآمدزایی برای طرفین، باعث تقویت روابط دو ملت خواهد شد.

گردشگری به سرعت به محور اصلی این همکاری تبدیل شده است. تونس، با قرار گرفتن در خط ساحلی مدیترانه و بهره‌مندی از میراث دوران روم، یکی از مقاصد همیشگی مسافران اروپایی بوده است. ایران نیز به‌عنوان یکی از تمدن‌های تاریخی جهان، مسافرین تونسی را به‌عنوان دروازه‌ای راهبردی به بازارهای گردشگری شمال آفریقا محسوب می‌کند. براساس تایید مقامات، پروازهای چارتر بین تونس و تهران از ماه ژوئیه دو بار در هفته انجام می‌شود و اکنون مذاکرات بر ایجاد مسیرهای مستقیم دائمی متمرکز شده است. به باور طرفین، ارتباط مستقیم نه تنها تعداد بازدیدکنندگان را افزایش می‌دهد، بلکه روابط تجاری و فرهنگی فرامرزی را نیز تشویق می‌کند.

اهمیت راهبردی همکاری‌های دریایی

فراتر از گردشگری، افزایش مبادلات دوجانبه نیز در دستور کار قرار گرفته است. ایران، تحت فشار تحریم‌های غرب، به دنبال بازارهای جدیدی برای صنایع و منابع انرژی خود است. تونس نیز که از نظر راهبردی بین اروپا و آفریقا قرار دارد، در دوره‌ای با فشارهای مالی مختلف به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای اقتصادی خود است. در این راستا، طرفین پتانسیل‌های بالایی در انرژی‌های فسیلی و نو، نساجی، حمل و نقل و کشاورزی دارند. مقامات تونسی بر لزوم تثبیت رشد از طریق کاهش اتکا به شرکای سنتی و ایران نیز بر آمادگی خود برای تقویت همکاری‌های صنعتی و فرهنگی تأکید نموده‌اند. همچنین، تونس می‌تواند از ظرفیت مهندسی ایران در بخش‌های مختلف صنعتی برای بهبود قابلیت‌های تولید خود استفاده کند.

برای گسترش حجم مبادلات دو کشور همکاری‌های دریایی و اتصال بنادر باید در دستور کار قرار گیرد. البته، در سال‌های گذشته ایران و تونس با امضای چندین سند، تصمیم به افزایش همکاری‌های خود در امور دریایی گرفتند. بطوریکه مقامات نیروی دریایی دو کشور بارها دیدار کردند تا در مورد راه‌های بهبود حمل و نقل کالا بین خود از طریق بنادر رایزنی کنند. آن‌ها همچنین موافقت کردند که همکاری‌های خود را تحت نظارت کمیته مشترک همکاری‌های بندری و دریایی احیا و توسعه دهند. در این راستا، تفاهم‌نامه‌ای برای خواهرخواندگی بنادر تونس و ایران امضا شد.

تقویت روابط دریایی و بندری دوجانبه به نفع تونس نیز خواهد بود، زیرا ایران یکی از کشورهای عضو سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) است و دارای یکی از بزرگترین ناوگان‌های دریایی در غرب آسیا است. در مقابل، ایران نیز می‌تواند با این مشارکت کالاها خود را روانه بازار تونس و حتی سایر کشورهای منطقه کند. در واقع تونس به عنوان دروازه ورود کالاهای ایرانی در این منطقه خواهد بود.

نتیجه‌گیری

برای تونس که با معضل بیکاری و چالش‌های بودجه‌ای مواجه است، روابط نزدیک با ایران می‌تواند به افزایش تجارت و جذب گردشگر بیشتر کمک کند. برای ایران، گسترش تجارت با شمال آفریقا به‌عنوان راهی برای گسترش مشارکت‌های اقتصادی و تقویت نفوذ منطقه‌ای تلقی می‌شود. همچنین، همکاری فرهنگی نیز بر توسعه مناسبات دوجانبه تاثیر بسیار بالایی دارد، چنانکه اخیر برگزاری تئاتر ایرانی در تونس با استقبال بی‌سابقه و چشمگیر مردم مواجه شد. فعال شدن مجدد کمیسیون مشترک و تمرکز مجدد بر حوزه گردشگری نشان می‌دهد که هر دو دولت به دنبال فراتر از دیپلماسی نمادین هستند.