اجلاس سه‌جانبه مصر، سومالی و اریتره در اکتبر گذشته به میزبانی اسمره، پایتخت اریتره برگزار شد. برگزاری این اجلاس در میانه تنش‌های روز افزون میان سومالی و اتیوپی بر سر توافق دریایی غیرقانونی اتیوپی با منطقه خودمختار سومالی‌لند، نشان از شکل‌گیری یک اتحاد سه‌جانبه در مقابل اتیوپی به‌منظور اعمال فشار بر این کشور دارد. هرچند سومالی اعلام کرده است که این نشست صرفاً برای همکاری میان سه کشور و فارغ از هرگونه تلاش برای تحریک آدیس‌آبابا بوده اما در بیانیه پایانی نشست به وضوح به جاه‌طلبی‌های اتیوپی اشاره و بر «احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها» تأکید شده است.

مصر نیز که در موضوع سد النهضه و مسائل مرتبط با مدیریت آب رود نیل با اتیوپی دچار اختلاف است، نسبت به جلوگیری از جاه‌طلبی‌های اتیوپی برای خروج از وضعیت جغرافیایی‌اش به عنوان کشوری محصور در خشکی و دستیابی به سواحل دریای سرخ تأکید دارد. هرچند حمایت قاهره از سومالی ارتباطی با اتیوپی ندارد، اما اتیوپی حضور نظامی مصر در سومالی را تهدیدی مستقیم برای منافع ملی خود می‌داند.

بلند پروازی اتیوپی در تغییر مرز جغرافیایی خود

پیشتر نخست وزیر اتیوپی به‌صراحت از اهداف جاه‌طلبانه خود برای دسترسی به دریای سرخ سخن گفته و در اکتبر 2023 آن را «مرز طبیعی» کشورش دانسته است. او اعلام کرد که دسترسی به دریای سرخ یک «مسئله وجودی است و برای آن مبارزه خواهند کرد». اتیوپی با منطقه خودمختار سومالی لند توافقی امضا کرده که براساس آن، یک منطقه 20 کیلومتری در سواحل دریای سرخ از سوی سومالی‌لند برای احداث پایگاه نظامی و تجاری در اختیار اتیوپی قرار می‌گیرد و در مقابل، اتیوپی این منطقه را به عنوان کشوری مستقل شناسایی خواهد نمود.

نزاع هویتی مصر و اتیوپی

اتیوپی قصد دارد از طریق جنگ، مرزهای بین‌المللی را تغییر دهد. هدف سیاسی آن از ساخت سد «النهضه» نیز تسلط بر آب‌های رود نیل و ایفای نقش رهبری در حوضه نیل و شاخ آفریقا است. این موضوع تضادی جدی با مصر ایجاد کرده است؛ چراکه آن‌چه برای اتیوپی یک ضرورت وجودی است، برای مصر یک تهدید وجودی تلقی می‌شود. این اختلاف به منازعه‌ای هویتی بین دو کشور تبدیل شده است.

نشست سران کشورهای حوزه نیل که قرار بود در ماه جاری با موضوع سد النهضه در اوگاندا برگزار شود، به دلیل این اختلافات ایجاد شده به اوایل سال آینده موکول شد. توافق تاریخی که در سال 2010 میان کشورهای حوزه نیل شامل اتیوپی، روآندا، اوگاندا، تانزانیا و بوروندی درباره مدیریت عادلانه و پایدار آب رودخانه به امضاء رسیده بود به‌رغم عدم پذیرش توسط مصر و سودان و مخالفت مصر، اجرایی شد. وزیر آبیاری و منابع آب مصر به‌صراحت اعلام کرد کشورش این توافق را به رسمیت نمی‌شناسد و آن را «اقدامات یک‌جانبه» توصیف کرد.

نتیجه گیری

مجموعه این اتفاقات باعث شده است وقوع درگیری نظامی میان مصر و اتیوپی قطعی باشد چنانکه رهبران مصر اعلام کرده‌اند برای حفاظت از سهم آب رود نیل حاضرند از زور استفاده کنند. با این وجود، اتیوپی سد النهضه را پروژه‌ای ضروری برای توسعه ملی می‌داند و خود را به عنوان بازیگری مسئول و آینده‌نگر معرفی می‌کند. این دیدگاه با روایتی که مصر از سد النهضه به‌عنوان تهدیدی علیه امنیت ملی خود دارد، متفاوت است.

علی رغم همه این مسائل به‌نظر می‌رسد قاهره همچنان می‌تواند از ابزارهای دیپلماتیک و نظامی خود برای مقابله با چالش‌های منطقه‌ای استفاده کند و با رد راه‌حل نظامی، به دنبال گسترش نفوذ خود به عنوان نیروی مؤثر در شاخ آفریقا است تا اتیوپی را در محدوده جغرافیایی خود نگاه دارد.

مرکز: عروبه 24 –لبنان 
نویسنده: خالد محمود

منبع:

(https://ourouba22.com/article/4137-%D9%82%D9%85%D8%A9-%D8%A3%D8%B3%D9%85%D8%B1%D8%A9-%D9%87%D9%84-%D8%AA%D9%86%D8%AC%D8%AD-%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%82%D9%8A)