شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای تازه درباره صحرای غربی تصویب کرد که در آن طرح خودمختاری مراکش را به‌عنوان «اصلی‌ترین مرجع برای راه‌حل سیاسی» تایید نمود. این قطعنامه که از آن به‌عنوان «نقطه عطفی در تاریخ مناقشه» یاد شده، در روز جمعه، ۳۱ اکتبر ۲۰۲۵، با اکثریت ۱۱ رأی از مجموع ۱۵ رأی به تصویب رسید.

در حالی‌که این تصمیم پیروزی دیپلماتیک برای مراکش توصیف می‌شود، الجزایر با اتخاذ موضع مخالفت خاموش و بدون مشارکت در رأی‌گیری، مخالفت خود را خارج از صندوق رای ابراز کرد؛ صحنه‌ای که عمق شکاف میان دو کشور همسایه را نشان می‌دهد و پرسش قدیمی را دوباره مطرح می‌سازد: آیا صحرای غربی به پایان مناقشه خود نزدیک شده یا وارد فصلی تازه از آن گردیده است؟

جشن رباط برای به‌رسمیت‌شناسی بین‌المللی

برای رباط، این قطعنامه صرفاً یک سند سازمان ملل نبود، بلکه نتیجه روند دیپلماتیک طولانی بود که با ارائه طرح خودمختاری در سال ۲۰۰۷ آغاز شد. این نخستین بار بود که شورای امنیت این طرح را به‌عنوان مرجع اصلی برای حل‌وفصل مسئله پذیرفت و از حمایت آشکار ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا برخوردار شد.

مراکش لحظه رأی‌گیری را «به‌رسمیت‌شناسی بین‌المللی» حاکمیت خود بر صحرای غربی دانست. محمد ششم، پادشاه مراکش، اعلام کرد که کشورش «در حال گذر از لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ خود است» و تأکید کرد که «تأیید شورای امنیت بر صحرای مراکش تصمیمی تاریخی است.» او همچنین از رئیس‌جمهور الجزایر خواست تا برای «آینده‌ای برادرانه و شکوفا برای صحرا و مغرب بزرگ» وارد گفت‌وگویی دوستانه شود. او همچنین تأکید کرد طرح خودمختاری تنها راه‌حل واقع‌بینانه و قابل اجراست و خاطرنشان ساخت که کشورش آنچه را تاکنون به‌دست آمده، پیروزی سیاسی نمی‌داند، بلکه آن را گامی به‌سوی ثبات پایدار در منطقه تلقی می‌کند.

الجزایر: مخالفت خاموش

در مقابل، الجزایر ترجیح داد موضع خود را از طریق «مخالفت خاموش» ابراز کند و برای دومین بار پیاپی از رأی‌دادن خودداری کرد. وزارت خارجه الجزایر اعلام کرد هیئت این کشور پیش از تصویب نهایی، توانسته از طریق اصلاحاتی که «حق مردم صحرا برای تعیین سرنوشت» را مورد تأکید قرار می‌داد، تغییری اساسی در متن پیش‌نویس آمریکایی قطعنامه ایجاد کند. با این وجود، چالش راهبردی الجزایر فراتر از سیاست و مربوط به جغرافیا است. دهه‌هاست که این منطقه دروازه الجزایر به اقیانوس اطلس به‌شمار می‌رود، اما با تقویت جایگاه مراکش در سازمان ملل، این افق دریایی بالقوه برای الجزایر رو به کاهش است.

توافق یا بازآرایی؟

با وجود اصلاحاتی که در متن قطعنامه انجام شد، جوهره موضع همچنان روشن باقی ماند. اشاره مستقیم به طرح جبهه پولیساریو در سال ۲۰۰۷ حذف شد، در حالی‌که طرح مراکش ۴ بار به‌عنوان واقع‌بینانه‌ترین مبنای مذاکره ذکر شد. با این حال، تحمیل طرح مراکش به‌عنوان یک واقعیت موجود می‌تواند شانس تفاهم‌های آینده را تضعیف کند، به‌ویژه اگر الجزایر احساس کند که این تصمیم، مناقشه را به دیدگاهی یک‌جانبه تقلیل داده است. همچنین واشنگتن، با وجود حمایت صریح از رباط، کوشید با نرم‌تر کردن لحن متن، از رویارویی دیپلماتیک با مسکو و پکن پرهیز کند.

تحرک آمریکا برای بازآرایی صحنه

استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، پیشتر در اظهاراتی اعلام کرده بود واشنگتن در تلاش است «در ظرف چند هفته، شرایط لازم برای تفاهمی تاریخی میان الجزایر و مراکش» را فراهم آورد و حل‌وفصل مسئله صحرای غربی را شرط ثبات منطقه دانست. این تحرکات بیانگر تمایل واشنگتن به بازتنظیم روابط منطقه‌ای در چارچوب امنیتی گسترده‌تری است؛ چارچوبی که ثبات در دو سوی مدیترانه را تضمین کرده و نفوذ روسیه و چین را تحت کنترل نگه دارد. با این حال، مسیر دستیابی به یک تفاهم تاریخی با توجه به سردی روابط الجزایر و مراکش و پیچیدگی‌های مسئله صحرای غربی بعید به‌نظر می‌رسد.

پایان یک مناقشه طولانی؟

کارشناسان متفقند قطعنامه اخیر به‌خودی‌خود مناقشه را پایان نخواهد داد، اما آن را در مسیر تازه‌ای قرار می‌دهد. پس از نیم‌قرن اختلاف و بن‌بست، به‌نظر می‌رسد راه‌حلی واقع‌گرایانه مورد نظر قرار گرفته است که به نوعی منافع همه طرف‌ها را حفظ کند، بی‌آن‌که به میدان تقابل نظامی یا انسداد سیاسی بازگردد.

با این حال، روابط مراکش و الجزایر همچنان در معرض آزمونی واقعی است. آشتی میان این دو همسایه می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای همگرایی اقتصادی و امنیت منطقه‌ای بگشاید، در حالی‌که تداوم فاصله و بی‌اعتمادی، انزوای این منطقه از تحولات بزرگ آفریقا و جهان عرب را عمیق‌تر خواهد کرد.

منبع: رویه الاخباریه