در حالی که مذاکرات در مسقط آغاز شد و پیش‌تر رهبر انقلاب اسلامی ایران مذاکره با آمریکا را فاقد تاثیر ‏در رفع مشکلات کشور دانسته بود این سوال مطرح است که ایران در مذاکرات به دنبال چیست؟

نقد کردن تنها مزیت باقی مانده برجام

مهم‌ترین هدف ایران از مذاکرات را باید نقد کردن تنها مزیت باقی‌مانده از برجام برای ‏ایران یعنی لغو تحریم‌های سازمان ملل دانست. قرار ‏داشتن در سال آخر امکان استفاده از مکانیسم ماشه راهی جز مذاکره برای ایران باقی نگذاشته است. ‏گرچه آمریکا نمی‌تواند این مکانیسم را فعال کند کشورهای اروپایی هشدار داده‌اند ‏اگر تا تیرماه توافق هسته‌ای جدیدی حاصل نشود آن را فعال می‌کنند. در این صورت قطعنامه‌های شورای امنیت علیه احیا خواهد شد که شامل ممنوعیت غالب فعالیت‌های هسته‌ای مانند ‏غنی‌سازی، غیرقانونی اعلام کردن برنامه موشکی، امکان بازرسی کشتی‌های ایران در آب‌های بین‌المللی و ... است.‏

تغییرات بین‌المللی و شانس رهایی از تحریم‌های آمریکا

گرچه تصمیم‌گیران ایران براساس تضادهای ماهوی بین اهداف دو کشور به این نکته واقف‌اند که ‏سیاست آمریکا در قبال ایران به راحتی تغییر نمی‌کند اما وضعیت اقتصادی و آسیب‌های بلندمدت تحریم‌ها باعث ‏می‌شود آنها هر شانسی برای رفع تحریم را بیازمایند. چه این که از نظر طیفی از تصمیم‌گیران این بار رقابت‌های ‏سیستمی در نظم بین‌الملل به ویژه جنگ تجاری آمریکا و چین این شانس را افزایش داده است.‏

شایان ذکر است یکی از دلایلی که برای شکست برجام بیان می‌شد این بود که پس از توافق، رقبای اقتصادی ‏آمریکا بازار ایران را تصاحب کردند و آمریکا انتفاع اقتصادی از آن نداشت. به نظر می‌رسد طرح مباحثی مانند ‏پیشنهاد ورود آمریکا به بازار ایران برای جبران این نقیصه ‏ادراک‌شده مطرح می‌شود. علی‌رغم چنین هدف بلندپروازنه‌ای از آنجا که به نظر نمی‌رسد کشورهای اروپایی ‏بدون رضایت و هماهنگی با آمریکا از قید فعال‌سازی مکانسیم ماشه بگذرند پایان اسنپ‌بک و نه تحریم‌های ‏آمریکا هدف محدودتری است که با توجه به کارت‌های ایران ممکن است در مذاکرات قابل حصول به نظر ‏برسد.‏

آمادگی برای شرایط مرگ برجام

هدف مذاکرات صرفاً آزمودن یک شانس نیست و دلایل متعدد دیگر نیز وجود دارد. جوهر همه ‏دلایل دیگر را نیز باید آمادگی برای شرایط مرگ برجام دانست. در این رابطه پرهیز از جنگ مستقیم و جلوگیری ‏از مشروعیت یافتن اتخاذ چنین گزینه‌ای از سوی آمریکا مهم‌ترین دلیل محسوب می‌شود.‏

مدیریت افکار عمومی داخلی و خارجی

این احتمال را نباید نادیده گرفت که ممکن است تصمیم پیشینی آمریکا به جنگ امکان هرگونه توافقی را سلب ‌‏‌کند. ممکن است طرح مذاکره از سوی آمریکا صرفاً با هدف ایجاد بهانه کافی برای ‏مبادرت به حمله پس از شکست مذاکرات صورت گرفته باشد. در چنین سناریویی ایالات متحده دو هدف ‏می‌تواند دنبال کند. نخست تحمیل یک توافق به ایران پس از حمله به مراکز هسته‌ای و تضعیف کارت‌های بازی ‏ایران. دوم تعقیب هدف تغییر رژیم با یک عملیات ترکیبی. براین اساس ایران ‏به دنبال این است که در سطح جهانی و داخل، مسئول تشدید تنش شناخته نشود.‏

اختلاف در جبهه مقابل

اگرچه مدت زمان اندک باقی مانده تا پایان مکانیسم ماشه و امکان فعال‌سازی آن از دلایل مهم نیاز فوری ‏به مذاکره بوده است نکته دیگر این است که گذشت زمان منجر به تثبیت دولت ترامپ در داخل ‏آمریکا و روابط آن با دولت‌های خارجی می‌شود. یکی از اهداف ایران می‌تواند ایجاد شکاف میان تیم ‏تاجرمسلک ترامپ و تندروهای ساختار حاکمیتی آمریکا، شکاف میان آمریکا و رژیم صهیونیستی و همچنین ‏جلوگیری از اتحاد و وحدت رویه اروپا و آمریکا علیه ایران باشد.‏

امحای روایت تضعیف ایران

یکی از اهداف ایران استفاده از این فضا برای از بین بردن روایت تضعیف ایران است و تاکنون با ‏اقداماتی مانند انتخاب عمان به جای امارات به عنوان میانجی در این راستا گام برداشته است. عدم ‏واگذاری امتیاز قابل‌توجه در یک توافق احتمالی و طرح مطالباتی مانند خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای ‏می‌تواند روایت برساخته «ایران تضعیف شده» که دارای پیامدهای سیاسی و امنیتی منفی است را به ‏حاشیه ببرد.‏

نتیجه

هرچند جمهوری اسلامی ایران چشم‌انداز روشنی از حل مسائل پیچیده تحریمی با دولت ترامپ ندارد اما پنجره باز شده برای دیپلماسی را فرصتی می‌داند که با تفکیک میان پرونده‌های چندجانبه امنیتی خود و فاصله‌گذاری مجدد میان برنامه هسته‌ای، منطقه‌ای و موشکی، با یک رویکرد حداقلی و تضمین عدم ساخت بمب به طرف آمریکایی، از انباشت فشار امنیتی روی خود بکاهد.