چین طی دهه‌ی اخیر تلاش کرده است تا همزمان با اجرای سیاست چین واحد[1]، شرایط ساختاری لازم برای اعمال فشار و در صورت نیاز، تصرف نظامی تایوان را فراهم کند. با تشدید رقابت پکن و واشنگتن، مجموعه‌ای از اصلاحات سازمانی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و هوایی، توسعه ناوگان نظامی و مدنی و استفاده از راهبردهای منطقه‌ی خاکستری نشان می‌دهد که چین در حال ایجاد توانایی‌های مختلف برای تهدید یا اجرای عملیات فرامنطقه‌ای علیه تایوان است. این مقاله روایتی از مهم‌ترین اقدامات در این زمینه ارائه می‌دهد.

1. زمینه تاریخی

ریشه‌های تنش تنگه تایوان به جنگ سرد بازمی‌گردد. پس از جنگ داخلی چین که به پیروزی حزب کمونیست و استقرار حزب ناسیونالیست چین (کومینتانگ) در جزیره تایوان در سال 1949 انجامید، ایالات متحده در دهه ۱۹۵۰ با معاهده دفاعی متقابل با تایوان، آن را به عنوان سپر ضدکمونیستی تقویت کرد، اما در ۱۹۷۹ روابط دیپلماتیک را با پکن برقرار نمود و سیاست چین واحد را اتخاذ کرد. این سیاست، تایوان را در ابهام نگه داشت: نه استقلال کامل، نه اتحاد با چین. برای پکن، تایوان نماد زخم تاریخی است؛ ژاپن از ۱۸۹۵ تا ۱۹۴۵ آن را اشغال کرد و ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم، نفوذ خود را در آن حفظ نمود.

شی جین‌پینگ از ۲۰۱۲، این مسئله را به سطح ایدئولوژیک ارتقا داده است. در سخنرانی ۲۰۱۹ خود، اتحاد مجدد را رویای مشترک دو سوی تنگه نامید. سند سفید ۲۰۲۲ پکن، تایوان را مانع احیای ملی توصیف می‌کند و از مدل هنگ‌کنگ (یک کشور، دو نظام) دفاع می‌نماید.

2. چارچوب قانونی و سیاسی

قانون ضد جدایی‌طلبی[2] مصوب ۲۰۰۵ به دولت چین اجازه می‌دهد اگر نیروهای استقلال‌طلب باعث جدایی تایوان شوند یا راه‌های مسالمت‌آمیز تمام شود، از شیوه‌های غیرمسالمت‌آمیز و اقدامات ضروری دیگر برای حفظ تمامیت ارضی استفاده کند[3]. چین این قانون را دستاویز مشروعیت‌بخشی به هر گونه اقدام نظامی یا شبه‌نظامی در آینده می‌داند. کمیسیون بررسی امنیت و اقتصادی ایالات متحده[4]  گزارش می‌دهد که تعداد کشورهایی که اصل چین واحد را می‌پذیرند از ۵۱ کشور در ۲۰۲۳ به ۱۱۹ کشور در ۲۰۲۵ افزایش یافته است[5]؛ این گرایش دیپلماتیک دست چین را برای توجیه بین‌المللی اقداماتش بازتر می‌کند.

از منظر داخلی، حزب کمونیست چین روایت وحدت مجدد میهن را به عنوان بخشی از احیای ملی ترویج می‌کند و هرگونه مخالفت در تایوان را فعالیت جدایی‌طلبانه تلقی می‌کند. به‌علاوه، استفاده از جبهه متحد و جذب گروه‌های اجتماعی و اقتصادی در تایوان به منظور ایجاد ستون پنجم از جمله ابزارهای نفوذ سیاسی است. به گفته دفتر امنیت ملی تایوان، پکن از طریق رسانه‌های تحت نفوذ، سازمان‌های فرهنگی و حتی باندهای سازمان‌یافته تلاش می‌کند بین مردم اختلاف بیندازد و اعتماد به دولت را تضعیف کند[6]. انتشار رهنمودهای قضایی برای تفسیر قانون ۲۰۰۵ نیز مسیری برای پیگرد قانونی افراد و نهادهای تایوانی فراهم می‌کند[7].

پکن علاوه بر اقدامات میدانی، از قانون‌سازی برای مشروعیت‌بخشی به اقدامات آینده بهره می‌برد. در سال ۲۰۲۵ راهنمایی قضایی جدید به مقامات چینی اجازه می‌دهد اتهامات جدایی‌طلبانه علیه افراد و سازمان‌های تایوانی را مطرح کنند و حتی در خارج از مرزها پیگرد کنند[8]. این راهبرد همزمان ابزار فشار روانی و قانونی بر شهروندان و کسب‌وکارهای تایوانی است.

3. اصلاحات ساختاری در ارتش آزادی‌بخش خلق

اصلاحات نظامی تحت رهبری شی جین‌پینگ در سال‌های اخیر به تمرکز بر عملیات مشترک، سرعت تصمیم‌گیری و چابکی سازمانی منجر شده است. ارتش چین با نام رسمی آزادی‌بخش خلق[9] یا به اختصار «پی ال ای» با حذف ساختارهای سنگین لشکری، یگان‌های کوچک‌تر و مستقل با نام بریگاد[10] تشکیل داده و توان بسیج خود را افزایش داده است[11].

همچنین در حوزه‌ی نیروی دریایی، چین چهار کشتی تهاجمی آبی–خاکی نوع ۰۷۵ ساخته است. این ناوگان می‌تواند حدود ۲۰ هزار سرباز را در موج اول حمله جابه‌جا کند، در حالی که برآوردها برای تصرف تایوان به اعزام ۳۰۰ هزار تا یک میلیون نیروی نظامی اشاره دارند[12]. بنابراین، برای جبران شکاف ظرفیت، ارتش چین به ناوگان تجاری تکیه می‌کند.

4. استفاده از ناوگان مدنی و گسترش ظرفیت جابه‌جایی

4-1 تمرین‌های ۲۰۲۵ و ناوگان «سایه»

ارتش چین در تابستان ۲۰۲۵ در جنوب چین از ۱۲ شناور غیرنظامی برای تمرین فرود آبی–خاکی استفاده کرد. تصاویر ماهواره‌ای نشان داد این کشتی‌ها بدون نیاز به اسکله، خودروهای زرهی را از طریق رمپ‌های خود به ساحل منتقل می‌کردند[13].

طبق ارزیابی‌ها، به‌کارگیری کشتی‌های تجاری می‌تواند ظرفیت انتقال نیروی ارتش چین را از حدود ۲۰ هزار نفر به ۶۰ هزار نفر در موج اول برساند. حجم عظیم صنعت کشتی‌سازی چین به پکن امکان می‌دهد در زمان کوتاه تعداد زیادی کشتی دو‌منظوره تولید کند[14].

4-2 ناوگان شویی‌چیاو و اسکله‌های متحرک

یکی از توسعه‌های جدید، ساخت شناورهای جک‌آپ[15] یا شویی‌چیاو[16] است که به‌عنوان پل آبی نیز شناخته می‌شوند. این کشتی‌ها دارای پایه‌های تلسکوپی هستند که در بستر دریا فرو می رود و با اتصال چند شناور، یک جاده موقت از آب عمیق تا ساحل ایجاد می‌شود و امکان عبور تانک و کامیون بدون نیاز به بندر فراهم می‌گردد. این ایده یادآور اسکله‌های سیار مالبری[17] در حمله نرماندی است؛ اما اکنون برای تنگه تایوان طراحی شده است[18]. این سیستم انعطاف‌پذیری قابل توجهی به ارتش چین می‌دهد. این کشتی‌ها تنها برای انتقال سریع تجهیزات سنگین به ساحل مناسب هستند و ساخت تعداد زیاد آن‌ها نشانگر آماده‌سازی برای تهاجم یا حداقل ایجاد اهرم فشار است[19].

در کنار شناورهای شویی‌چیاو، چین فرودگاه‌ها و بنادر جدیدی در امتداد ساحل شرقی می‌سازد. تصاویر ماهواره‌ای سال ۲۰۲۵ ساخت اسکله‌های طولانی در خلیج یوقینگ، پایگاه‌های بالگرد در فوجیان و توسعه فرودگاه‌های بزرگ در نزدیکی شهرهای شیامن و فوجو را نشان می‌دهد. این زیرساخت‌ها با اتصال راه‌آهن و جاده‌های سریع‌السیر، امکان استقرار سریع نیرو و تجهیزات را در نزدیکی تنگه فراهم می‌کنند[20].

5. عملیات منطقه‌ی خاکستری و جنگ شناختی

چین همزمان با ساخت قدرت سخت، از راهبردهای منطقه‌ی خاکستری[21] برای فرسایش اراده دفاعی تایوان بهره می‌برد. این اقدامات شامل فشار نظامی، اقدام قانونی، جنگ اطلاعاتی و تحریکات اقتصادی است.

5-1 فشار نظامی مستمر

ورود هواپیماهای ارتش چین به منطقه شناسایی دفاع هوایی تایوان از ۲۰ مورد در ۲۰۱۹ به ۳۰۷۵ مورد در ۲۰۲۴ افزایش یافت و عبور از خط میانی تنگه از ۲۲ مورد به ۱۴۷۲ مورد رسید[22]. این حضور مداوم با هدف عادی‌سازی حضور ارتش چین و خستگی روانی تایوان اجرا می‌شود. چین همچنین به‌طور منظم رزمایش‌های مشترک، شلیک موشک و محاصره‌های آزمایشی اجرا می‌کند. در خلال این رزمایش‌ها، شناورهای شبه‌نظامی و گشت ساحلی چین به آب‌های نزدیک تایوان نفوذ کرده و زیرساخت‌های حساسی مانند کابل‌های زیردریایی را هدف قرار می‌دهند.

5-2 جاسوسی و نفوذ اطلاعاتی

گزارش‌های ۲۰۲۵ حاکی از افزایش موارد جاسوسی و نفوذ سازمان‌های چین در ارتش و جامعه تایوان است. سرویس امنیت ملی تایوان اعلام کرد پکن با جذب افسران بازنشسته و فعال، گروه‌های خلافکار و رسانه‌ها تلاش می‌کند اطلاعات محرمانه را به دست آورده و افکار عمومی را به سود چین شکل دهد. قانون‌گزاران تایوان به دنبال وضع محدودیت‌های بیشتر برای تبادلات فرهنگی، کنترل سرمایه‌گذاری و تقویت آموزش درباره خطرات نفوذ خارجی هستند[23].

6. تحلیل ظرفیت‌ها و محدودیت‌ها

6-1 ظرفیت‌های تقویت‌شده

چین در طول دهه اخیر به‌طور نظام‌مند کاستی‌های خود را در حوزه تدارکات و حمل‌ونقل دریایی بررسی و اقدام به رفع آن کرده است. کشتی‌های باری عرشه‌ای و شناورهای شویی‌چیاو ظرفیت جابه‌جایی تجهیزات سنگین را افزایش داده و با بهره‌برداری از صنعت کشتی‌سازی داخلی، می‌تواند در زمان کوتاه کشتی‌های بیشتری را به خدمت بگیرد[24]. ساخت بنادر و فرودگاه‌های جدید در مناطق نزدیک تنگه و توسعه جاده‌های سریع‌السیر، امکان جابه‌جایی سریع نیرو از عمق کشور به خط مقدم را فراهم می‌کند[25].

افزایش توان موشکی و هوایی نیز به ارتش چین اجازه می‌دهد که در مراحل ابتدایی تهاجم، زیرساخت‌های دفاعی تایوان را هدف قرار دهد و فرصت برقراری سامانه‌های دفاع ساحلی را کاهش دهد. به گفته تحلیلگران، چین می‌تواند در چند روز نخست ده‌ها هزار نیرو را از طریق بالگردها، هواپیماهای ترابری و قایق‌های کوچک به ساحل برساند[26].

6-2 محدودیت‌ها و چالش‌ها

به‌رغم اقدامات فوق، عملیات تصرف تایوان همچنان پرریسک است. نخست، چین هنوز از کمبود ظرفیت حمل آبی–خاکی رنج می‌برد و ناچار به استفاده از شناورهای غیرنظامی است که در برابر موشک‌های ضد کشتی، مین‌ها و حملات هواپیماهای بدون سرنشین آسیب‌پذیرند[27]. دوم، شناورهای شویی‌چیاو و اسکله‌های متحرک هنگام نصب، هدفی ثابت و قابل مشاهده برای موشک‌های ساحلی و پهپادها محسوب می‌شوند و در شرایط باد و موج شدید عملکرد آن‌ها مختل می‌شود[28]. سوم، ساحل غربی تایوان پوشیده از جزر و مد شدید، گل‌ و سطح نرم است و مدت آب و هوای مناسب برای عملیات تنها حدود دو ماه در سال است[29]. چهارم، هر گونه حمله به احتمال زیاد واکنش ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای را برمی‌انگیزد که موجب افزایش هزینه‌ها و ریسک درگیری گسترده می‌شود.

نتیجه‌گیری

چین طی سال‌های اخیر مجموعه‌ای از اقدامات ساختاری، حقوقی و عملیاتی را برای ایجاد توان بالقوه تصرف تایوان تدارک دیده است. ساخت کشتی‌های آبی–خاکی پیشرفته، استفاده از ناوگان تجاری و اسکله‌های متحرک، افزایش فشار نظامی و حقوقی، قطع کابل‌های زیردریایی و نفوذ اطلاعاتی همگی بخشی از راهبرد چندلایه پکن محسوب می‌شوند. با این حال، محدودیت‌های ذاتی جغرافیایی، آسیب‌پذیری کشتی‌های غیرنظامی، چالش‌های آب و هوایی و احتمال واکنش بین‌المللی باعث می‌شود که عملیات تهاجم همچنان پرریسک و پرهزینه باشد.

منابع و پی‌نوشت‌ها:

[1] One China

[2] Anti-Secession

[3] https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/d-cn2005042601/d-cn2005042601en.pdf

[4] United States-China Economic and Security Review Commission (USCC)

[5] https://www.uscc.gov/sites/default/files/2025-11/Chapter_11--Taiwan.pdf

[6] https://globaltaiwan.org/2025/04/the-lai-administration-vows-renewed-efforts-to-combat-prc-espionage-and-subversion/

[7] https://thesoufancenter.org/intelbrief-2025-july-10/

[8] https://thesoufancenter.org/intelbrief-2025-july-10/

[9] People's Liberation Army (PLA)

[10] واحدهای نظامی کوچکتر و منعطف‌تر (Brigade)

[11] https://ndupress.ndu.edu/Portals/68/Documents/Books/crossing-the-strait/crossing-the-strait.pdf

[12] https://understandingwar.org/research/china-taiwan/china-taiwan-update-november-25-2025/

[13] https://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2025/11/22/2003847644

[14] https://understandingwar.org/research/china-taiwan/china-taiwan-update-november-25-2025/

[15] Jack-up vessels

[16] Shuiqiao

[17] Mulberry

[18] https://abtaiwan.org/2025/10/14/chinas-new-amphibious-assault-logistics/

[19] https://www.navalnews.com/naval-news/2025/01/china-suddenly-building-fleet-of-special-barges-suitable-for-taiwan-landings/

[20] https://www.yahoo.com/news/articles/china-builds-naval-air-bases-163408022.html

[21] Gray Zone

[22] https://www.uscc.gov/sites/default/files/2025-11/Chapter_11--Taiwan.pdf

[23] https://globaltaiwan.org/2025/04/the-lai-administration-vows-renewed-efforts-to-combat-prc-espionage-and-subversion/

[24] https://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2025/11/22/2003847644

[25] https://www.yahoo.com/news/articles/china-builds-naval-air-bases-163408022.html

[26] https://www.defensepriorities.org/explainers/target-taiwan-prospects-for-a-chinese-invasion/

[27] https://understandingwar.org/research/china-taiwan/china-taiwan-update-november-25-2025/

[28] https://abtaiwan.org/2025/10/14/chinas-new-amphibious-assault-logistics/

[29] https://www.newsweek.com/china-news-prepares-military-invasion-2015075