در اقدامی ناگهانی و غیرمنتظره، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، «جمهوری سومالی‌لند» را به عنوان کشوری مستقل و دارای حاکمیت به رسمیت شناخت. این تصمیم متعاقب امضای بیانیه‌ای مشترک میان نخست‌وزیر اسرائیل و عبدالرحمن محمد عبداللهی، رئیس‌جمهور این منطقه خودمختار، مبنی بر شناسایی رسمی سومالی‌لند صورت گرفت. خبری که واکنش‌های متعددی را به دنبال داشت.

واکنش‎‌های بین‌المللی

در واکنش به این تحول، کشورهای مصر، سومالی، ترکیه و جیبوتی بلافاصله مخالفت قاطع خود را با این اقدام تل‌آویو ابراز داشتند. وزرای امور خارجه این چهار کشور ضمن تأکید بر حمایت تمام‌عیار از وحدت و تمامیت ارضی سومالی، هرگونه اقدام یک‌جانبه‌ای را که حاکمیت ملی این کشور را خدشه‌دار کند، مردود دانستند. همزمان، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس با محکوم کردن این تصمیم، آن را نقض صریح قوانین بین‌المللی و تهدیدی برای امنیت قاره آفریقا برشمرد. سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه آفریقا و اتحادیه عرب نیز در موضع‌گیری‌هایی مشابه، بر لزوم حفظ یکپارچگی سومالی تأکید کردند. وزارت امور خارجه عربستان سعودی نیز حمایت کامل خود را از حاکمیت ملی جمهوری سومالی اعلام داشت. علاوه بر این کشورها، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، نیز تصریح کرد که واشنگتن، سومالی‌لند را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت نخواهد شناخت.

سومالی‌لند کجاست و چه اهمیتی دارد؟

پیش از این، سومالی‌لند در ازای کسب شناسایی رسمی بین‌المللی، از آمادگی خود برای واگذاری پایگاه نظامی به ایالات متحده و انعقاد قراردادهای مربوط به مواد معدنی استراتژیک سخن گفته بود. منطقه سومالی‌لند که در شاخ آفریقا واقع شده، بخشی از سرزمینی است که در سال ۱۹۶۰ استقلال خود را از بریتانیا کسب کرد؛ اما در پی جنگ‌های داخلی ویرانگر که منجر به کشته شدن حدود ۲۵۰ هزار غیرنظامی شد، «جنبش ملی سومالی» (SNM) در سال ۱۹۹۰ کنترل این منطقه را به دست گرفت و اعلام استقلال کرد. این منطقه با مساحتی بالغ بر ۱۶۹ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۶.۲ میلیون نفر، به مرکزیت «هرگیسا»، یکی از بنادر حیاتی منطقه در جنوب خلیج عدن و نزدیکی باب‌المندب یعنی «بربره» را در خود جای داده است.

موقعیت سومالی‌لند و اهداف اسرائیل

موقعیت ژئوپلیتیک سومالی‌لند در خلیج عدن و همجواری با اتیوپی و جیبوتی، پرسش‌های مهمی را درباره زمان‌بندی تصمیم نتانیاهو برمی‌انگیزد. ریشه‌های این تصمیم را می‌توان در حافظه تاریخی اسرائیل و نبرد ۶ اکتبر ۱۹۷۳ جستجو کرد؛ زمانی که نیروهای مصری با عبور از کانال سوئز و خط بارلو، تنگه باب‌المندب را به روی کشتیرانی اسرائیل بستند و واردات نفت از ایران را متوقف کردند. در آن مقطع، فاصله ۲۰۰۰ کیلومتری مانع از واکنش نظامی اسرائیل شد. تکرار این چالش در جریان جنگ اخیر با حماس در نوار غزه و نقش‌آفرینی انصارالله یمن در تهدید خطوط کشتیرانی به مقصد سرزمین‌های اشغالی، اسرائیل را به این جمع‌بندی رسانده است که حضور نظامی در منطقه باب‌المندب و شاخ آفریقا یک ضرورت استراتژیک است. شناسایی سومالی‌لند را نیز باید در قالب این موضوع تحلیل نمود.

از سوی دیگر، گزارش‌هایی مبنی بر طرح اسرائیل برای جابه‌جایی بخشی از ساکنان نوار غزه (حدود ۱.۵ میلیون نفر) به سومالی‌لند منتشر شده است. واکنش وزارت امور خارجه سومالی که در بیانیه‌ای اعلام کرد: «سومالی هرگز نخواهد پذیرفت که مردم فلسطین بدون کشور بمانند» مویدی بر این موضوع است. از سوی دیگر به لحاظ تحولات سیاست داخلی اسرائیل نیز، نتانیاهو در آستانه انتخابات نیازمند دستاوردی در حوزه امنیت ملی است تا توجه افکار عمومی را از تعویق مرحله دوم توافقنامه صلح شرم‌الشیخ منحرف سازد.

یک تیر و چند نشان

هدف اسرائیل از به رسمیت شناختن سومالی‌لند، تغییر واقعیت‌های جغرافیایی و جمعیتی این منطقه است. علاوه بر موارد فوق، این تحرکات اسرائیل تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی مصر نیز تلقی می‌شود؛ چرا که حضور نظامی در بندر بربره، مکمل پایگاه‌های فعلی قدرت‌های بزرگ در جیبوتی شده و کنترل ورودی جنوبی کانال سوئز را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. انتظار می‌رود مصر با همکاری متحدان منطقه‌ای و نهادهای بین‌المللی، کارزاری دیپلماتیک را برای ابطال این اقدام یک‌جانبه در شورای امنیت سازمان ملل آغاز کند تا از ثبات مسیرهای تجارت جهانی و امنیت ملی کشورهای حوزه شاخ آفریقا صیانت شود.

▪️منبع: الشرق الاوسط