با شروع تهاجم اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، کشورهای شرق آسیا واکنش‌های متفاوتی نشان دادند. نوع واکنش کشورهایی چون چین، ژاپن، کشورهای جنوب شرقی آسیا و سایر بازیگران منطقه‌ای، نه تنها بازتاب‌دهنده موضع‌گیری‌های سیاسی آنان است، بلکه بیانگر راهبردهایی است که در برابر تحولات امنیتی فرامنطقه‌ای در پیش گرفته‌اند.

چین از ابتدای بحران جنگ اسرائیل و ایران، نقش فعالی ایفا کرده است. دولت چین حملات اسرائیل به خاک ایران را «نقض حاکمیت و تمامیت ارضی» دانست و در شورای امنیت سازمان ملل خواستار توقف فوری عملیات نظامی شد. فو کونگ، نماینده دائم چین در سازمان ملل، این حملات را «عبور از خط قرمز» توصیف کرد. وزیر امور خارجه چین، وانگ یی، در تماس‌های تلفنی با مقامات ایرانی، آمادگی پکن برای میانجی‌گری و کاهش تنش‌ها را اعلام کرد.

همچنین، سازمان همکاری شانگهای (SCO) که ریاست دوره‌ای آن با چین است، این حملات را محکوم کرد و آن را تهدیدی برای صلح جهانی دانست. در کنار مواضع دیپلماتیک، چین دست‌کم دو نوبت کمک‌های لجستیکی به ایران ارسال کرده که نشان‌دهنده اهمیت راهبردی ایران برای پکن است. ایران نه تنها به‌عنوان تأمین‌کننده انرژی برای چین، بلکه به‌عنوان شریک ژئوپلیتیکی در مقابل نفوذ آمریکا در غرب آسیا شناخته می‌شود. حضور فعال چین در این بحران، علاوه بر حفظ ثبات در مسیرهای انرژی و ترانزیت، بازتاب‌دهنده تلاش پکن برای نمایش ائتلاف نوظهور با کشورهای مستقل از بلوک غرب و ترویج نظم چندقطبی است.

در شرق و جنوب‌شرق آسیا، واکنش‌ها به حمله اسرائیل به ایران متنوع و درخور توجه بوده است. ژاپن این اقدام را «غیرقابل قبول» خوانده و ضمن ابراز نگرانی از تبعات آن، وعده داد در نشست آتی گروه G7 برای بازگشت به دیپلماسی تلاش کند. کره‌جنوبی نیز تشدید درگیری را محکوم و اعلام کرد ممکن است این موضوع را در G7 به‌صورت مستقل پیگیری کند. دولت کره شمالی اعلام کرد تمام قد در کنار ایران ایستاده است؛‌ با این حال رهبر کره‌شمالی هنوز اظهارنظری نداشته است؛ کارنامه اخیر پیونگ‌یانگ در محکومیت «تجاوزگری‌های ایالات متحده و متحدانش» در سایر بحران‌های غرب آسیا نشان می‌دهد که حمایت لفظی و عملی از مواضع تهران در دستور کار کره شمالی قرار دارد.

وزارت خارجه اندونزی حملۀ اسرائیل به ایران را به‌شدت محکوم کرد و هشدار داد این اقدام می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای را شعله‌ور کرده و به درگیری گسترده‌تری بینجامد. هم‌زمان، مالزی با صدور بیانیه‌ای این حملات را نقض آشکار حقوق بین‌الملل دانست و نخست‌وزیر انور ابراهیم ضمن حمایت از حق ایران برای دفاع از خود، سکوت اروپا را محکوم و بر آمادگی کشورش برای پشتیبانی از تهران در مجامع بین‌المللی تأکید کرد. آنچه به این موضع‌گیری ابعاد تازه‌ای می‌بخشد، ریاست دوره‌ای مالزی بر سازمان آسه‌آن در سال جاری است؛ جایگاهی که به کوالالامپور امکان می‌دهد نقش مؤثرتری در هدایت رویکرد جمعی کشورهای جنوب‌شرق آسیا ایفا کند. اتخاذ چنین موضعی در حمایت از ایران، آن هم از سوی رئیس کنونی آسه‌آن، تحولی مهم و غیرمنتظره در سیاست خارجی این بلوک منطقه‌ای محسوب می‌شود که ممکن است بر چگونگی واکنش دیگر اعضای آسه‌آن نسبت به بحران جاری تأثیرگذار باشد.

 در این میان، سنگاپور رویکردی محتاطانه‌تر اتخاذ کرده و ضمن ابراز نگرانی عمیق از تشدید تنش‌ها، خواستار خویشتنداری همه طرف‌ها و کاهش فوری تنش میان ایران و اسرائیل شده است. فیلیپین نیز با ابراز نگرانی از بحران، خواستار تنش‌زدایی شده و بر حفظ امنیت 30 هزارتبعه خود در منطقه تأکید کرده است. ویتنام نیز با اتخاذ موضعی بی‌طرفانه، توصیه کرده شهروندانش از سفرهای غیرضروری به ایران و اسرائیل پرهیز کنند.

در میان کشورهای اقیانوسیه، استرالیا با وجود درخواست برای کاهش تنش‌ها، از محکوم کردن حمله اسرائیل به ایران خودداری کرده و این اقدام را «حق دفاع» اسرائیل دانسته است. در مقابل، نیوزیلند رویکردی متعادل‌تر داشته و وزیر خارجه آن بر لزوم دیپلماسی، کاهش تنش و یافتن راه‌حل دو کشوری تأکید کرده است.

واکنش‌های کشورهای آسیایی به این بحران، تلاش برای کاهش وابستگی به غرب و تقویت استقلال استراتژیک را نشان می‌دهد. این کشورها با تقویت سازمان‌های منطقه‌ای و همکاری‌های اقتصادی مستقل، در پی ایجاد تعادل قدرتی در عصر چندقطبی هستند. با این حال، برخی دولت‌ها مانند تیمور شرقی، برونئی، میانمار، لائوس و کامبوج هنوز موضع‌گیری رسمی نداشته‌اند که می‌تواند ناشی از سیاست بی‌طرفی، وابستگی‌های سیاسی یا رویکردهای احتیاط‌آمیز باشد.

🔄 مطالب مرتبط با این موضوع در اندیشکده تهران:
▫️اهداف و راهبرد حمله اسرائیل به ایران