در پی سفر غیرمنتظره رئیس‌جمهور مصر به ابوظبی و دیدار با محمد بن زاید رئیس امارات، تحلیل‌گران این اقدام را واکنشی سریع به سفر اخیر وزیر خارجه ایران به قاهره دانستند. طبق بیانیه رسمی، در این دیدار دو طرف بر لزوم آتش‌بس فوری در غزه و پیشبرد مذاکرات تبادل اسرا تأکید کردند. همچنین درباره سایر تحولات منطقه‌ای از جمله لبنان، سوریه، سودان، لیبی، یمن و سومالی گفتگو شد. بازگشت سریع السیسی تنها چهار ساعت پس از اعلام سفر، نشان‌دهنده فوریت و اهمیت ویژه این دیدار بود.

پیام‌های عراقچی از قاهره

در یکی از تحولات مهم دیپلماتیک اخیر، عباس عراقچی از احتمال رفع آخرین مانع در مسیر عادی‌سازی روابط ایران و مصر خبر داد؛ روابطی که از سال ۱۹۷۹ قطع شده‌اند. او بدون اشاره به جزئیات، ابراز امیدواری کرد این مانع طی هفته‌های آینده برطرف شود. عراقچی پس از دیدار با مقامات ارشد مصری، از افزایش اعتماد متقابل میان دو کشور و توافق برای ادامه رایزنی‌های سیاسی، توسعه تجارت و گردشگری خبر داد. این دیدار، چهارمین گفت‌وگوی مستقیم او با رئیس‌جمهور مصر بود.

در حاشیه این سفر، عراقچی با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دیدار کرد و تأکید نمود که ایران هیچ توافقی که حق غنی‌سازی اورانیوم را سلب کند، نخواهد پذیرفت؛ اظهاراتی که در قاهره بیان شد حامل پیام روشنی برای آمریکا و اسرائیل بود و بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه‌ای یافت.

واکنش اسرائیل به نزدیکی تهران و قاهره قابل‌توجه بود. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل، آن را تهدیدی برای توافق صلح با مصر دانست. ارتش اسرائیل نیز مدعی شد که پهپادی حامل سلاح از خاک مصر را سرنگون کرده است. در مقابل، برخی تحلیل‌گران سفر عراقچی را پیام غیرمستقیم مصر به کشورهای عربی خلیج‌فارس ارزیابی کردند.

در پاسخ، امارات متحده عربی با دعوت فوری از السیسی به ابوظبی و استقبال گرم محمد بن زاید از او در کاخ «الشاطئ»، تلاش کرد تا از بروز شکاف بیشتر در مناسبات با مصر جلوگیری کند. ناظران این تحرکات را در چارچوب «رقابت در توازن‌ها و اتحادهای منطقه‌ای» تحلیل می‌کنند.

پیام‌های کینه‌جویانه

تحلیل‌گران سفر عراقچی به قاهره را نشانه‌ای از سیاست خصمانه مصر دانستند که با پذیرش یک مقام ایرانی، به‌دنبال ارسال پیامی هشدار آمیز به کشورهای حاشیه خلیج فارس است. از سوی دیگر، واکنش سریع السیسی با سفر به امارات، بیانگر سردرگمی و نبود استقلال در سیاست خارجی مصر تلقی شده است. همچنین بسیاری معتقدند مصر به‌دلیل سرکوب داخلی، فروپاشی نهادی و ضعف عدالت اجتماعی، نقش منطقه‌ای خود را به کشورهای حاشیه خلیج فارس واگذار کرده است.

علاوه بر آن، برخی قدرت‌های حاشیه خلیج فارس علاقه‌ای به ثبات و قدرت‌گیری مصر ندارند و ترجیح می‌دهند این کشور درگیر بحران‌های داخلی باقی بماند. تحلیل‌گران، سیاست‌های اقتصادی و ماجراجویی‌های منطقه‌ای السیسی را در خدمت منافع دیگران ارزیابی می‌کنند. در این چارچوب، سفر عراقچی ممکن است آغازگر بازآرایی ائتلاف‌های منطقه‌ای باشد.

تلاقی منافع امارات و اتحاد با السیسی

روابط میان مصر و امارات متحده عربی، به‌ویژه پس از سال ۲۰۱۳ و حمایت قاطع ابوظبی از السیسی، وارد مرحله‌ای از همگرایی راهبردی شد. بااین‌حال، در سال‌های اخیر نشانه‌هایی از واگرایی منافع در عرصه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ظاهر شده است که منافع دو طرف باهم در تضاد قرار گرفت.

در موضوع فلسطین و بحران غزه، امارات همراه با آمریکا و اسرائیل به دنبال حذف نفوذ حماس و تسهیل مهاجرت فلسطینیان است، در حالی که مصر به دلیل مرز زمینی با غزه و نگرانی‌های امنیتی، رویکرد محتاطانه‌تری دارد. در سودان، امارات از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت می‌کند و مصر حامی ارتش رسمی است، این موضوع دو کشور را در دو سوی منازعه قرار داده است. مسئله آب نیل نیز اختلافات را تشدید کرده؛ امارات به عنوان یکی از سرمایه‌گذاران اصلی سد النهضه در اتیوپی، نقش مهمی در این پروژه دارد و این مسئله برای مصر که پروژه را تهدیدی برای امنیت آبی خود می‌داند، نگران‌کننده است.

در حوزه اقتصادی نیز، سرمایه‌گذاری‌های روزافزون امارات در دارایی‌های راهبردی مصر، ازجمله قرارداد بزرگ «رأس الحکمه» به ارزش ۶۵ میلیارد دلار، بحث‌برانگیز شده است. برخی سیاستمداران مصری هشدار داده‌اند که این حجم از واگذاری دارایی‌ها ممکن است به شرکت‌هایی منتقل شود که روابطی پنهان با اسرائیل دارند؛ موضوعی که حساسیت‌های ملی و حاکمیتی را برمی‌انگیزد.

منبع: نافذه-مصر 

🔁مطالب مرتبط با این موضوع در اندیشکده تهران:
▫️اهداف سفر پزشکیان به مصر 
▫️مسیریابی بلوک ضداخوان در سوریه جدید