نوسازی نیروی هوایی ایران بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است، زیرا نشانه‌های فزاینده‌ای از آغاز قراردادهای تسلیحاتی پیشرفته روسیه با تهران، به‌ویژه در زمینه جنگنده سوخو ۳۵ دیده می‌شود. پس از سال‌ها رکود و تحریم، به نظر می‌رسد ایران واقعاً در آستانه‌ی جهشی کیفی در توان هوایی خود قرار دارد؛ جهشی که از تحولات ژئوپولیتیکی در اوکراین و غرب‌آسیا و نیز از روند پرشتاب نزدیکی راهبردی با مسکو ناشی می‌شود.

سیگنال‌های اولیه

بررسی سوابق ترافیک هوایی میان روسیه و ایران نشان می‌دهد در تاریخ ۲۷ سپتامبر، یک هواپیمای باری نظامی روسی از نوع آنتونوف An-124-100 روسلان از شهر «ایرکوتسک» در روسیه برخاسته است. مقصد این پرواز در نرم‌افزارهای ناوبری مشخص نبود، اما رهگیری دستی مسیر آن نشان می‌داد که این هواپیما مسیرهای متناوبی را طی کرده تا به نقطه‌ای در نزدیکی تهران برسد، سپس سیگنال آن به‌طور کامل قطع شده است؛ امری که احتمال فرود آن در خاک ایران را تقویت می‌کند. روز بعد، در تاریخ ۲۸ سپتامبر، همان هواپیما از نقطه‌ای در نزدیکی تهران دوباره به پرواز درآمد، بدون آن‌که مقصدی برای آن ثبت شود، و ساعاتی بعد بر فراز مسکو ظاهر شد و سپس از صفحه رادار ناپدید گردید.

ارتباط پروازها با جنگنده‌های سوخو

پاسخ این پرسش در شهر «ایرکوتسک» نهفته است؛ شهری که مبداء پرواز هواپیمای مورد نظر است. کارخانه هواپیماسازی ایرکوتسک که یکی از شاخه‌های اصلی مهندسی شرکت یاکولِف، از پیشرفته‌ترین مراکز صنعتی روسیه است، در این شهر قرار دارد. این کارخانه برای تولید هواپیماهای جدید و نمونه‌های آزمایشی طراحی شده و همچنین در زمینه ساخت و فروش تجهیزات جانبی هواپیما فعالیت دارد. افزون بر این، تولیدکننده سوخو-۳۰ است و در تولید هواپیماهای غیرنظامی سوخو نیز نقش دارد. باند پروازی که در نزدیکی این کارخانه وجود دارد برای پرواز آزمایشی یا انتقال محموله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شواهدی از تصاویر ماهواره‌ای

با بررسی تصاویر ماهواره‌ای از پلتفرم Sentinel Hub، یک هواپیمای باری غول‌پیکر آنتونوف در تاریخ ۲۶ سپتامبر مشاهده شد. محاسبه‌ی ابعاد این هواپیما نشان می‌دهد که به احتمال زیاد مدل آنتونوف An-124-100 روسلان بوده است. این همان هواپیمایی است که در ابتدای این گزارش ردیابی شد و به ایران پرواز کرده بود.

هواپیمای آنتونوف روسلان قادر است حدود ۱۲۰ تن تجهیزات حمل کند؛ به این معنا که می‌تواند چند فروند جنگنده سوخو یا اجزای آن‌ها را جابه‌جا کند، زیرا وزن خالی یک جنگنده سوخو-۳۵ تنها حدود ۱۸٫۴ تن است. این داده‌ها احتمال آن را تقویت می‌کنند که ایران ممکن است تاکنون چند فروند جنگنده سوخو-۳۵ یا بخش‌هایی از آن‌ها را از روسیه تحویل گرفته باشد.

تحرکات اخیر میان مسکو و تهران، همراه با نشانه‌هایی از انتقال جنگنده‌های سوخو-۳۵ به ایران، به نظر می‌رسد فراتر از یک معامله معمول تسلیحاتی باشد و بیشتر نشان‌دهنده‌ی اقدامی راهبردی با هدف بازتعریف موازنه قدرت در منطقه است. ایران، که سال‌ها از ضعف مزمن در نیروی هوایی خود رنج می‌برد، این معامله را فرصتی برای بازگرداندن توازن نظامی و افزایش توان بازدارندگی در برابر اسرائیل و ایالات متحده می‌بیند.

پروازهای مرموز ایرکوتسک و تهران حاکی از آن است که تحویل عملی یا جزئی جنگنده‌ها احتمالاً آغاز شده است. این نشانه‌ها، در کنار اظهارات مقام‌های ایرانی، نشان می‌دهد که این معامله وارد مرحله‌ی اجرای محتاطانه و محرمانه شده تا از بروز تنش‌های بین‌المللی جلوگیری شود.

معنای ژئوپلیتیک تحویل سوخو-35

برای تهران، سوخو-۳۵ تنها یک سلاح جدید نیست؛ بلکه اعلام نمادین پایان محاصره نظامی و فنی است که سال‌ها کشور را درگیر کرده بود. برای مسکو، نزدیکی راهبردی با ایران بخشی از انزوای سیاسی‌اش را جبران کرده و جای پایی محکم در خلیج فارس به آن می‌بخشد، در حالی‌که نفوذ غرب در مهار روسیه کاهش یافته است.

از منظر امنیتی، ورود حتی تعداد محدودی از این جنگنده‌ها آسمان ایران را برای پروازهای اسرائیلی و عملیات شناسایی آمریکا دشوارتر خواهد کرد. با این حال، چالش‌های ایران همچنان پابرجاست؛ به‌ویژه در زمینه‌های آموزش، نگهداری و بهره‌برداری عملیاتی، که انتظار می‌رود روسیه با اعزام کارشناسان و مشاوران نظامی به آن پاسخ دهد.

در اصل، آنچه در حال وقوع است تبادلی از منافع راهبردی است: مسکو با فراهم کردن ابزارهای بازدارندگی پیشرفته برای تهران، هم‌سویی سیاسی بیشتر را به دست می‌آورد، در حالی‌که ایران از این اهرم برای تثبیت جایگاه خود به‌عنوان قدرتی منطقه‌ای غیرقابل چشم‌پوشی بهره می‌برد.

منبع: مفتاحک للحقیقه