سفر هفته گذشته ترامپ به قطر، با امضای قرارداد اقتصادی به ارزش ۱.۲ تریلیون دلار، خرید ۲۱۰ هواپیمای بوئینگ مجموعاً به ارزش ۲۴۳ میلیارد دلار و همچنین هدیه ویژه قطر به ترامپ، یک فروند بوئینگ ۷۴۷، به پایان رسید. در دوره نخست نیز قراردادهای مشابهی میان دو کشور امضا شده بود، البته نه به این میزان. این موارد نشان از جایگاه برجسته قطر در سیاست خارجه ترامپ دارند؛ نقشی که برخی در واشنگتن با آن مخالف هستند.

قطر: یک میانجی و منبع مالی

بخشی از نقش قطر در دولت ترامپ، تداوم گذشته است. این کشور کانال غرب و اسرائیل با حماس محسوب می‌شود و در عین حال که روابط خوبی با این گروه دارد، سیاست خارجه‌اش به نحوی نبوده است که نگرانی آمریکا و اسرائیل را برانگیزد. همچنین آمریکا میخواهد فرآيند عادی‌سازی را با قطر و عربستان یک گام دیگر جلو ببرد. در این میان نمی‌توان رابطه نزدیک ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خارومیانه با این کشور را لحاظ نکرد که می‌تواند نقش قطر را پررنگ‌تر کند. همچنین به عنوان یک تولیدکننده مهم نفت و گاز در منطقه، آمریکا نمی‌تواند از جایگاه قطر چشم بپوشد. به این دلایل آمریکا با قطر غالباً روابط مثبتی داشته است. با این حال، از زمان به قدرت‌رسیدن ترامپ، قطر تلاش کرده حضور پررنگ‌تری در سیاست خارجه آمریکا داشته باشد.

از ۲۰۱۶ تاکنون، محوریت روابط ترامپ با قطر، درآمدهای نفتی این کشور و قراردادهای هنگفت بوده است. قطر در همان سال سرمایه‌گذاری بالایی روی کمپین انتخاباتی ترامپ انجام داد که موفقیت‌آمیز بود. از آنجا که ترامپ غالباً از دوستانش مشورت می‌گیرد، به غیر از ویتکاف، قطر با سایر اطرافیان ترامپ همچون جوئی آلاهام، نیک موزین، رودی جولیانی، آبه گلداشمیت و سایرین ارتباط برقرار کرد. شاید نفوذ لابی قطر در اطرافیان ترامپ، یکی از عوامل انحراف او از سیاست‌های حزب جمهوری‌خواه در قبال اسرائیل باشد. مخالفین و بدبینان به قطر در میان جمهوری‌خواهان کم نیستند که علت آن را باید در فعالیت‌های لابی‌های رقیب جست.

دشمنان قطر در واشنگتن

از آنجا که منافع و اهداف منطقه‌ای قطر گاهی اوقات با عربستان، امارات و اسرائیل تضاد پیدا می‌کند، لابی این سه بازیگر و سیاستمداران آمریکایی مورد حمایتشان تبدیل به دشمنان اصلی قطر در واشنگتن می‌شوند. هنگامی که بحران دیپلماتیک قطر با عربستان و دیگر کشورهای عرب شکل گرفت، لابی عربستان با موفقیت در واشنگتن علیه قطر فعالیت کرد؛ تا حدی که ترامپ این کشور را حامی تروریسم خواند. در سال ۲۰۲۰ نیز وزارت دادگستری، شبکه الجزیره در آمریکا را به عنوان کارگزار خارجی معرفی کرد. به طور کل جایگاه قطر در دولت ترامپ متأثر از لابی اسرائیل و عربستان در حزب جمهوری‌خواه بوده است.

جمهوری‌خواهان متعددی حتی پیش از ریاست جمهوری دوم ترامپ با قطر مشکل داشتند که به اسرائیل و لابی آن مربوط می‌شد. سال گذشته سه سناتور جمهوری‌خواه طرحی را ارائه کردند که قطر را به دلیل حمایتش از حماس از وضعیت متحد بزرگ غیرناتوی آمریکا (MNNA) خارج می‎کرد. جمهوری‌خواهان دیگر نیز دید منفی نسبت به قطر دارند. می‌‎توان حدس زد در صورتی که روابط اسرائیل با قطر متشنج شود، فشار جمهوری‌خواهان بر قطر افزایش می‌یابد. ترامپ همیشه در میان دشمنی جمهوری‌خواهان با قطر و ثروت نفتی این کشور قرار داشته است.

دوستان قطر در واشنگتن

البته قطر نیز نفوذش را در دهه دوم قرن ۲۱ (به خصوص پس از ۲۰۱۶) تقویت کرده است. این شامل ارتباط با اعضای کنگره از هر دو حزب نظیر باب مندز دموکرات (که بخاطر همکاری با دولت قطر به وسیله رشوه و سوءاستفاده از قدرت به ۱۱ سال حبس محکوم شد) یا تام دیویس جمهوری‌خواه می‌شود. البته هر دو اکنون دیگر در کنگره نیستند.

شبکه لابی قطر برای تأثیرگذاری بر تصمیم‌سازی در آمریکا به کنگره محدود نمی‌شود. در سال ۲۰۱۷، اف بی آی تحقیقاتی را در مورد ارتباط جان آلن، مدیر پیشین اندیکشده بروکینگز با قطر آغاز کرد که در نهایت به استعفای او انجامید. همچنین در سال ۲۰۱۳، اندیشکده رند (نزدیک به پنتاگون) و بنیاد قطر (Qatar Foundation) برای تأسیس مؤسسه سیاستی رند در قطر (RQPI) به توافق رسیدند که نشان از ارتباط نزدیک این دو با یکدیگر دارد.

جمع‌بندی

 براساس تجربه می‌توان گفت رابطه قطر با ترامپ در وهله اول به روابط آن با دیگر کشورهای عربی نزدیک به آمریکا و همچنین اسرائیل و سپس رقابت لابی‌ها در واشنگتن وابسته است. آن چیزی که امروز وزن قطر را در دولت ترامپ سنگین کرده است، نخست ریشه در علاقه شدید ترامپ به پول‌های این کشور و دوم روابط عمیق قطر با نزدیکان ترامپ نظیر ویتکاف دارد.

🔄در همین راستا مطلب زیر را از اندیشکده تهران بخوانید:
▫️ترامپ و شیخ‌نشین‌ها؛ تغییر آونگ خلیج فارس