فرماندهی کل سوریه اعلام کرد که پس از مجموعه جلساتی که میان احمد الشرع، فرمانده عملیات نظامی، و رهبران بیش از ۱۵ گروه مسلح برگزار شد، توافقی برای انحلال گروه‌ها و ادغام آن‌ها در ارتش زیر نظر وزارت دفاع جدید سوریه حاصل شد. احمد الشرع تأکید کرده که انحلال جناح‌ها اجباری است و تهدید نموده است در صورت مخالفت، نیروی نظامی علیه آن‌ها به کار گرفته خواهد شد.

گامی در مسیر درست

استقبال از تصمیم: برخی معتقدند که جناح‌های مسلح تمایل دارند در دوره جدید بخشی از ساختار سوریه باشند، زیرا دلایل قبلی‌شان برای مبارزه با رژیم سرنگون‌شده، به ویژه دفاع از مردم سوریه، دیگر وجود ندارد. این تغییر دیدگاه‌ها پس از فرار بشار اسد به وضوح مشاهده می‌شود.

تقویت ثبات و امنیت در دوره انتقالی: حضور نیروهای امنیتی متحد و مسئول به جای جناح‌های پراکنده در محله‌های مختلف، به شهروندان احساس امنیت می‌دهد. دولت با لغو خدمت سربازی اجباری و ایجاد امکان مشارکت داوطلبانه در نیروهای امنیتی و نظامی، فشار بر شهروندان را کاهش داده و آن‌ها را به پیوستن داوطلبانه تشویق می‌کند.

مشارکت در عملیات بازسازی: متحد کردن جناح‌های سوریه تحت رهبری وزارت دفاع، با هدف پایان‌دادن به جنگ و ورود به صلح، مورد تأیید قرار گرفته است. این اقدام می‌تواند جامعه بین‌المللی را برای کمک به بازسازی سوریه و بازگشت پناهندگان ترغیب کند. همچنین، ارتش سوریه دیگر تهدیدی برای کشورهای همسایه نخواهد بود که نشان‌دهنده تغییر مسیر سوریه به سمت آشتی منطقه‌ای، بهبود شرایط داخلی و تأمین منافع شهروندان است.

چالش‌های عمده

تقسیمات آینده: گروه‌های مسلح سوریه علی‌رغم مخالفت مشترک با اسد، به دلیل اختلافات ایدئولوژیک، قومی، مذهبی و وابستگی به فرماندهان محلی، دچار اختلاف هستند. این اختلافات، همراه با وفاداری بیشتر به فرماندهان میدانی تا دولت مرکزی و سابقه جنایات علیه مردم، ادغام این گروه‌ها را در یک نهاد نظامی ملی دشوار کرده است. نفوذ منطقه‌ای رهبران و احتمال تضاد منافع اعضا با رهنمودهای رهبری مرکزی، خطر انشعاب‌های آینده را افزایش می‌دهد. در نهایت، فرآیند ادغام، اگر تحت تأثیر ملاحظات اجتماعی یا ایدئولوژیک باشد، معمولاً به شکست منجر خواهد شد.

چالش نیروهای قسد: چالش‌ها در شمال شرق سوریه تنها به ادغام گروه‌های مسلح محدود نمی‌شود، بلکه شامل درگیری‌ها بین نیروهای قسد و گروه‌های ارتش ملی سوریه است. تلاش‌های آتش‌بس و ادغام قسد با ارتش جدید سوریه به دلیل مخالفت ترکیه شکست خورده است. این تنش‌ها احتمالاً به درگیری بزرگ‌تری منجر خواهد شد.

چالش ساختاری: ساخت ارتش جدید سوریه با ترکیب جدید با چالش‌هایی روبه‌رو است، از جمله مشکلات نظم و انضباط، زیرا بسیاری از اعضای جدید به‌واسطه حضور در گروه‌های مسلح افراطی، به کار در گروه‌های نامنظم عادت دارند. همچنین، ضعف مالی و ورشکستگی اقتصادی کشور، توان ارتش را محدود می‌کند. بسیاری از مناطق سوریه در وضعیت هرج‌ومرج قرار دارند و سلاح‌های زیادی در دست جناح‌های مختلف هستند. این وضعیت تهدیدی برای صلح داخلی به شمار می‌آید، زیرا محدود کردن تسلیحات در کشور در حال بازسازی بسیار دشوار است.

تهدید فزاینده جنگجویان خارجی: برخی برآوردها به چالش حضور گسترده جنگجویان خارجی غیر سوری در صفوف هیئت تحریرالشام (HTS) اشاره کرده‌اند و نیاز به سیاست قاطعی برای رسیدگی به سرنوشت این افراد را مطرح می‌کنند. حضور چنین گروه‌هایی نگرانی‌هایی در مورد نقش آینده HTS در دوران پس از اسد به‌وجود می‌آورد، به‌ویژه با گزارش‌هایی مبنی بر آمادگی الجولانی برای اعطای تابعیت سوری به جنگجویانی که بیش از پنج سال در کشور حضور داشته‌اند، که این موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.

افزایش میزان مداخلات خارجی: انحلال تمامی جناح‌ها و پیوستن آنها به وزارت دفاع سوریه به درخواست آمریکا، اسرائیل و ترکیه به منظور جلوگیری از ظهور جنبش‌های مقاومتی است که ممکن است علیه رژیم کنونی شورش کنند یا ادامه اشغال بیش از 550 کیلومتر از خاک سوریه و بلندی‌های جولان را نپذیرند.

تقویت نفوذ ترکیه به سوریه: ترکیه برای بازگرداندن نفوذ دوران عثمانی، به ترویج اسلام سیاسی مورد نظر خود پرداخته است. ارتش جدید سوریه در غیاب چشم‌انداز جامع ملی با چالش‌های ساختاری و ایدئولوژیکی مواجه خواهد بود. این ارتش ممکن است به ابزاری برای تحقق اهداف ترکیه در حل معضل کردها تبدیل شود. نکته قابل توجه در این زمینه اینکه دولت انتقالی سوریه به دنبال توافق‌نامه‌ای است که به ترکیه امکان دهد در آموزش و تشکیل ارتش جدید سوریه کمک کند.

نویسنده: هدیر ابوزید
منبع: مرکز المصری للفکر و الدراسات الاستراتیجیه- مصر