تلاش‌های ترامپ برای پایان سریع جنگ اوکراین تاکنون به نتیجه نرسیده و حتی نشست اخیر او با ولادیمیر پوتین در اوت ۲۰۲۵ نیز نشان داد که فاصله مواضع دو طرف آن‌قدر عمیق است که تحقق آتش‌بس یا صلح پایدار در کوتاه‌مدت دور از انتظار به نظر می‌رسد. با این حال، تعویق در برنامه‌ریزی برای آتش‌بس اقدامی نادرست است؛ چرا که از یک‌سو ممکن است شرایط به‌طور ناگهانی برای صلح فراهم شود و از سوی دیگر، طراحی دقیق و هوشمندانه می‌تواند نگرانی‌های امنیتی هر دو طرف را کاهش دهد. برای اوکراین، اصلی‌ترین دغدغه در هر توافق خطر تهاجم دوباره روسیه است. ازاین‌رو، ضروری است توجه ویژه‌ای به این پرسش شود که یک آتش‌بس چگونه می‌تواند توان بازدارندگی اوکراین را در برابر تجاوزات احتمالی آینده روسیه تقویت کند.عناصر مطلوب یک آتش‌بس

آتش‌بس در اوکراین نباید صرفاً توقف موقت جنگ باشد، بلکه باید پایه‌ای برای توافق صلح پایدار شود؛ هرچند در کوتاه‌مدت رسیدن به معاهده جامع دشوار است، اما می‌توان ترتیبات موقتی ایجاد کرد که ضمن کاهش احتمال درگیری مجدد، به موضوعاتی مانند رفت‌وآمد غیرنظامیان نیز بپردازد. در این میان، نگرانی اصلی اوکراین این است که روسیه با توجه به پافشاری‌اش بر بی‌طرفی و غیرنظامی‌سازی اوکراین و جلوگیری از عضویتش در ناتو، از آتش‌بس برای تجدید قوا و تداوم حملات استفاده کند.

پر کردن شکاف میان این مواضع کار آسانی نخواهد بود، اما چارچوب‌هایی برای یک آتش‌بس مورد قبول دو طرف وجود دارد. بر اساس این چارچوب‌ها، اوکراین کنترل بالفعل (اما نه رسمی) روسیه بر مناطق اشغالی کنونی را می‌پذیرد و از عضویت آینده در ناتو صرف‌نظر می‌کند؛ در مقابل، روسیه حق اوکراین برای دفاع از خود و در صورت امکان، حضور ناظران بین‌المللی آتش‌بس را قبول می‌کند.

بازدارندگی در برابر تجاوز دوباره

با این حال، این شرایط بدون تضمین امنیتی به اوکراین از سوی ناتو همچنان خطر حمله روسیه به اوکراین را رفع نمی‌کند. در نتیجه هر آتش‌بس یا توافق صلح احتمالی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هزینه بازگشت دوباره روسیه به تجاوز آن‌قدر سنگین باشد که عملاً غیرقابل تحمل شود. در ادامه ترکیبی از اقداماتی که می‌تواند منجر به چنین نتیجه‌ای شود ذکر می‌شود:

برای بازدارندگی مؤثر، باید هزینه سیاسی، اقتصادی و نظامی نقض توافق آتش‌بس یا صلح برای روسیه به‌قدری بالا برود که مسکو از این کار منصرف شود؛ از نظر سیاسی، جلب مشارکت قدرت‌هایی مانند چین و هند به‌عنوان ضامن و حتی نیروی نظارتی بین‌المللی می‌تواند انزوای روسیه را پرهزینه‌تر کند؛ از نظر اقتصادی، هرگونه تخفیف در تحریم‌ها باید مشروط به پایبندی کامل مسکو باشد و سازوکار بازگشت سریع تحریم‌ها همانند توافق هسته‌ای ایران پیش‌بینی شود؛ و از نظر نظامی، توافق باید به‌گونه‌ای طراحی شود که مانع تجمیع قدرت تهاجمی روسیه شود و در عین حال توان دفاعی اوکراین را تقویت کند تا احتمال حمله مجدد برای مسکو بسیار پرهزینه باشد.

برای تضمین کارآمدی یک آتش‌بس، دو راهبرد پیشنهاد می‌شود: نخست، محدودسازی اقدامات تهاجمی با محدود کردن توانایی هر یک از طرفین برای تجمیع نیروها به‌گونه‌ای پنهانی است. دوم، تقویت توان دفاعی اوکراین از طریق اجازه ساخت استحکامات، موانع و میادین مین، بدون محدود کردن آزادی عمل است. با اینکه محور اصلی آن‌ها رفع نگرانی‌های امنیتی اوکراین است، اما روسیه نیز متقابلاً خواستار تضمین‌هایی خواهد شد تا اوکراین نتواند آتش‌بس را نقض کند. در نتیجه همین مفاد باید جوری به سرانجام برسد که توانایی اوکراین برای اقدام تهاجمی و نقض آتش‌بس را بسیار محدود کند.

ایالات متحده و شرکای اوکراین باید با تمام توان از اوکراین در مذاکرات آتی برای آتش‌بس یا پایان پایدار جنگ حمایت کنند، حمایتی که نیازمند دیپلماسی خلاقانه برای تضمین آینده این کشور است؛ هرچند چشم‌انداز این مذاکرات در حال حاضر ضعیف به نظر می‌رسد، اما برنامه‌ریزی زودهنگام، به‌ویژه برای گنجاندن مفادی در توافق که امنیت بلندمدت اوکراین را تضمین کند، ضروری است. بر این اساس باید یک گروه کاری میان‌سازمانی در آمریکا و یک گروه کاری مکمل در ناتو تشکیل شود که نمایندگان اوکراین نیز در آن مشارکت داشته باشند؛ این گروه‌ها ضمن تمرکز بر آمادگی اوکراین برای مذاکرات آتی، باید در نظر داشته باشند که ایجاد یک خط کنترل پایدار در اوکراین می‌تواند الگویی سودمند برای مدیریت مرز طولانی ناتو و روسیه برای کاهش خطر درگیری باشد.

منبع: شورای روابط خارجی
نویسنده: پاول استارز