اندیشکده تهران

چین چگونه به یک قدرت خورشیدی جهانی تبدیل شد؟

در حالی‌که آمریکا مسیر عقب‌نشینی از انرژی‌های پاک را دنبال می‌کند، پکن آینده را در دست می‌گیرد. آینده‌ای که در آن خورشید نه‌تنها یک منبع انرژی، بلکه یک سلاح ژئوپلیتیکی جدید است.

در حالی‌که بسیاری کشورها هنوز بر سر گذار انرژی مردد هستند، انقلاب خورشیدی در جهان با شتابی بی‌سابقه ادامه دارد؛ انقلابی که موتور اصلی آن چین است. حتی بی‌اعتنایی دولت ترامپ به انرژی خورشیدی نیز نتوانسته مانع گسترش سریع آن شود. امروز از آمریکای لاتین تا جنوب آسیا، خورشید به ستون اصلی امنیت انرژی تبدیل شده و مرکز ثقل این دگرگونی، پکن است. چین اکنون بیش از ۸۰ درصد زنجیرهٔ تأمین جهانی خورشیدی را در اختیار دارد و با سرعتی بی‌رقیب ظرفیت نصب و تولید پنل‌ها را گسترش می‌دهد. شتابی که نظم بازار انرژی جهانی را تغییر می‌دهد.

انفجار ظرفیت تولید و نصب پنل‌های خورشیدی در چین

در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴، چین ظرفیت تولید پنل‌های خورشیدی خود را به‌طور انفجاری افزایش داد و بیش از ۵۰ میلیارد دلار برای توسعهٔ صنعت فتوولتائیک سرمایه‌گذاری کرد، رقمی که کل سرمایه‌گذاری اروپا را ده برابر پشت سر گذاشت. این صنعت عظیم که به رقابت فشرده و تولید انبوه شهرت دارد، قیمت‌ها را پایین آورده و دسترسی جهانی به پنل‌های ارزان را ممکن کرده است. تنها در نیمهٔ نخست امسال، چین بیش از دو برابر مجموع سایر کشورها پنل خورشیدی نصب کرده است. در ماه مه، تقریباً هر ثانیه ۱۰۰ پنل خورشیدی در این کشور نصب شد. کارشناسان می‌گویند چین عملاً شکل و ساختار صنعت خورشید را در جهان بازتعریف کرده است.

چرا چین انرژی خورشیدی را اولویت ملی کرده است؟

افزایش سهم انرژی خورشیدی بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای ساخت آینده‌ای کم‌کربن و کاهش وابستگی به نفت و گاز وارداتی است. چین اگرچه بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ کربن و مصرف‌کنندهٔ زغال‌سنگ جهان است، اما هم‌زمان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در انرژی‌های پاک نیز محسوب می‌شود. پکن به‌خوبی می‌داند که تسلط بر فناوری‌های انرژی قرن بیست‌ویکم از خورشید و باد گرفته تا باتری و خودروهای برقی، یک امتیاز ژئوپلیتیکی است. این در حالی است که دولت ترامپ مسیر متفاوتی را انتخاب کرده و تمرکز خود را بر تقویت سوخت‌های فسیلی آمریکا گذاشته است. نتیجه، واگرایی آشکار مسیر انرژی دو کشور است: چین به‌سوی آیندهٔ سبز می‌رود، در حالی که واشنگتن به عقب بازمی‌گردد.

چین چگونه از یک بازیگر کوچک به غول خورشیدی تبدیل شد؟

از اوایل دههٔ ۲۰۱۰، چین با ترکیبی از یارانه‌های دولتی، مهندسی هزینه، و بازارهای صادراتی پررونق وارد میدان شد. در آن زمان، بسیاری دولت‌های اروپایی با یارانه‌های سنگین نصب پنل را تشویق می‌کردند. شرکت‌های چینی که خود نیز از حمایت دولتی برخوردار بودند، توانستند بازار اروپا را تسخیر کنند. همین موضوع به ورشکستگی بسیاری شرکت‌های اروپایی انجامید و در سال ۲۰۱۲ اتحادیه اروپا تحقیق دامپینگ علیه چین را آغاز و سپس تعرفه‌هایی را اعمال کرد. با این حال امروز نیز اروپا نسبت به سلطهٔ چین حساس است و مقامات اروپایی می‌گویند رقابت یارانه‌ای پکن، صنعت نوپای اروپا را تضعیف کرده است.

پیامدهای رقابت بی‌رحمانه: سقوط قیمت‌ها و کاهش سودآوری

موفقیت چین بدون هزینه نبوده است. رقابت میان شرکت‌های چینی آن‌قدر شدید است که حاشیهٔ سود به صفر یا حتی منفی رسیده است. اما همین رقابت موجب شده قیمت جهانی پنل‌های خورشیدی طی یک دهه بیش از ۸۰ درصد کاهش یابد. چین اکنون حجم عظیمی پنل صادر می‌کند، اما به دلیل سقوط قیمت‌ها، درآمد صادراتی آن برخلاف انتظار کاهش یافته است. بااین‌حال، پکن از این وضعیت ناراضی نیست؛ هدف اصلی آن تثبیت سلطهٔ جهانی در زنجیرهٔ تأمین انرژی‌های پاک است، نه لزوماً سود کوتاه‌مدت.

اثر جهانی از آمریکای لاتین تا آفریقا و جنوب آسیا

سرازیر شدن پنل‌های ارزان چینی، کشورهایی را که سال‌ها از کمبود انرژی رنج می‌بردند وارد عصر جدیدی کرده است. در آفریقا، جایی که ۶۰۰ میلیون نفر هنوز دسترسی پایدار به برق ندارند، واردات پنل‌های چینی در یک سال ۶۰ درصد افزایش یافته و ده‌ها کشور رکوردهای جدید ثبت کرده‌اند. در آمریکای لاتین و غرب آسیا نیز چین با قراردادهای بزرگ در حال گسترش نفوذ است.

انقلاب خورشیدی چین و آیندهٔ انرژی جهان

چین انرژی خورشیدی را نه فقط یک منبع پاک، بلکه ابزاری برای قدرت اقتصادی، امنیت انرژی و نفوذ ژئوپلیتیکی می‌بیند. با سقوط قیمت‌ها، رشد صادرات و گسترش بی‌وقفهٔ ظرفیت تولید، چین صنعت خورشیدی جهان را دگرگون کرده است. در حالی‌که آمریکا مسیر عقب‌نشینی از انرژی‌های پاک را دنبال می‌کند، پکن آینده را در دست می‌گیرد. آینده‌ای که در آن خورشید نه‌تنها یک منبع انرژی، بلکه یک سلاح ژئوپلیتیکی جدید است.

منبع: فارن پالیسی