اوجالان در 29 دسامبر 2024 آمادگی خود را برای گفت‌وگوی بدون قید و شرط با ترکیه اعلام کرد و حل مسئله کردها را ضروری دانست. وی خواستار کنار گذاشتن خشونت و انتخاب راه‌حل مسالمت‌آمیز شد. این اظهارات با استقبال حزب عدالت و توسعه مواجه شد و در چارچوب تحولات منطقه‌ای و تلاش‌های آنکارا برای آشتی با کردها مطرح گردید. همزمان، نیروهای کرد در ترکیه و سوریه از مذاکرات جدید برای حل‌وفصل غیر نظامی مسائل و بحران‌های کردی استقبال نمودند.

ابعاد درهم‌تنیده
فراخوان اوجالان برای آغاز دور جدیدی از تعاملات با ترکیه و حل مشکلات کردها همزمان با تحولات محلی و منطقه‌ای در هم تنیده‌ای به‌وقوع پیوسته است از جمله:

تشدید فشارها بر نیروهای (قسد) پس از سقوط اسد: پیشنهاد اوجالان درحالی مطرح شد که پس از سقوط اسد، جناح‌های طرفدار ترکیه در صحنه سیاسی سوریه قدرت را در دست گرفتند. این تحولات دست ترکیه را برای افزایش فشار بر یگان‌های مدافع خلق (Y.P.G) و محاصره زمینی و سیاسی آن‌ها باز کرد. مضاف بر این، ترکیه با عملیات جنگی علیه قسد در شمال شرق سوریه، به دنبال کاهش نقش کردها در ترتیبات آینده سوریه است و تلاش دارد مؤلفه کردی را به حاشیه براند.

هراس قسد از ادامه به‌کارگیری ترکیه از قدرت سخت: نیروهای قسد با شرایط دشواری روبرو هستند. اردوغان در 26 دسامبر 2024 پیشنهاد داد که سلاح‌های خود را کنار بگذارند یا با خاک سوریه دفن شوند. ترکیه بسیاری از رهبران قسد را وابسته به (پ.ک.ک) می‌داند و خواستار خروج آن‌ها از سوریه است. نگرانی کردهای سوریه پس از رد پیشنهاد ایجاد «منطقه حائل غیرنظامی» در مرز دو کشور و انتقال مسئولیت امنیت مرز از نیروهای قسد به دولت دمشق، توسط ترکیه افزایش یافته است.

تغییر محسوس در مواضع بین‌المللی: ابتکار اوجالان با تغییر در مواضع بین‌المللی درباره مسئله کردها هم‌زمان شد. وزیر خارجه آلمان، خواستار خلع سلاح گروه‌های کرد و ادغام آن‌ها در ساختار امنیتی سوریه شد. مایک والتز، مشاور امنیت ملی پیشنهادی ترامپ، بر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه تأکید کرد. هم‌زمان اتحادیه اروپا عملیات «طلوع آزادی» که توسط گروه‌های طرفدار ترکیه علیه یگان‌های خلق کرد در شمال سوریه انجام شد را نادیده گرفت.

کاهش مواضع ضد کرد احزاب در ترکیه: برخی احزاب ضد کرد ترکیه، به‌ویژه حزب حرکت ملی، اخیراً رویکردهای جدیدی در خصوص نزدیکی به کردها اتخاذ کرده‌اند. این تغییرات شامل دعوت از اوجالان برای سخنرانی در پارلمان ترکیه، انحلال حزب کردستان به‌عنوان گروه تروریستی و درخواست برای کنار گذاشتن سلاح به ازای پایان دادن به انزوا و اعمال اصلاحات قانونی برای تضمین حقوق فرهنگی، سیاسی و زبانی کردها است.

حساب‌های مرکب
به‌نظر می‌رسد رویکرد جدید آنکارا و نیروهای کرد در بهبود روابط و مصالحه ناشی از مجموعه‌ای از محاسبات پیچیده‌ است که تعدادی از آن‌ها به شرح زیر است:

ناکارآمدی قدرت سخت: طرفین به ناکارآمدی سیاست قدرت سخت در مواجهه با مناقشات پی برده‌اند، چراکه این سیاست آسیب‌های زیادی به هر دو طرف وارد کرده است. آنکارا نتوانسته کردها را در شمال عراق و سوریه محاصره کرده و نفوذ نیروهای کرد در سوریه را کاهش دهد. در مقابل نیروهای کرد نیز علی‌رغم تحمل خسارت‌های هنگفت موفق به اعمال دیدگاه‌های خود نشد.

ارتقای فرصت‌های اقتصادی: حمایت از صلح با کردهای سوریه به معنای فراهم کردن زمینه برای اجرای طرح‌های ترکیه در بخش نفت و گاز سوریه است چرا که نیروهای قسد کنترل منابع نفتی سوریه را در شمال شرقی این کشور در دست دارند.

نتیجه‌گیری

فراخوان عبدالله اوجالان و ابتکار رئیس حزب «حرکت ملی ترکیه» برای آشتی کردها و ترکیه به عوامل محلی و منطقه‌ای مختلفی مرتبط است. با این حال، چالش‌هایی مانند ادامه عملیات «طلوع آزادی» علیه یگان‌های مدافع خلق کرد، برکناری تعدادی از شهرداران کرد منتخب و کاهش نفوذ اوجالان در حزب کارگران کردستان و مخالفت رهبران کرد در قندیل به ویژه جمیل بایک با پیشنهاد اوجالان، ممکن است آشتی بین کردها و ترکیه را دشوار سازد.

منبع: مرکز الاهرام للدراسات السیاسیة و الاستراتیجیة
نویسنده: کرم سعید