جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در معادلات ژئوپولیتیک خاورمیانه، با اتخاذ راهبردی چندلایه و هوشمندانه، جایگاه خود را به‌عنوان محور موازنه‌ساز منطقه‌ای تثبیت کرده است. انتصاب علی لاریجانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و سفر منطقه‌ای او به عراق و لبنان، نقطه‌عطفی در سیاست خارجی و امنیتی ایران بود که بازتاب‌دهنده عزم تهران برای حفظ نفوذ و بازدارندگی استراتژیک در منطقه‌ای پرتنش است. این سفر که در بحبوحه فشارهای فزاینده بین‌المللی برای تضعیف محور مقاومت و تشدید تنش‌ها در منطقه انجام شد نه‌تنها نشان‌دهنده تداوم حضور فعال ایران بود، بلکه پیام‌های روشنی به بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ارسال کرد.

انتخابی استراتژیک در بزنگاه حساس

انتصاب علی لاریجانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، تصمیمی راهبردی بود که در پاسخ به پیچیدگی‌های محیط امنیتی منطقه و فشارهای فزاینده بین‌المللی اتخاذ شد. لاریجانی با پیشینه‌ای برجسته در مناصب کلیدی از تجربه‌ای گسترده در مدیریت بحران‌های داخلی و خارجی برخوردار است. این انتخاب نشان‌دهنده عزم تهران برای تقویت هماهنگی بین نهادهای سیاسی و امنیتی در مواجهه با چالش‌های نوظهور به‌ویژه در شرایطی بود که محور مقاومت تحت فشارهای هماهنگ آمریکا و اسرائیل برای خلع سلاح و تضعیف قرار داشت. ویژگی بارز لاریجانی حفظ تعادل بین دیپلماسی نرم و قدرت سخت است که به ایران امکان می‌دهد در برابر تهدیدات چندوجهی از جمله تلاش‌های اسرائیل برای ایجاد هرج‌ومرج در منطقه، انعطاف‌پذیری استراتژیک خود را حفظ کند. این انتصاب، نه‌تنها نشانه تداوم سیاست‌های کلان ایران در حمایت از محور مقاومت به شمار می رود، بلکه بازتاب‌دهنده رویکردی پویا برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای نیز محسوب می‌شود. انتقال بخش مهمی از تصمیم‌گیری‌های نظامی به شورای دفاع و تقویت هماهنگی بین شورای عالی امنیت ملی و وزارت امور خارجه، نشان‌دهنده رویکردی منسجم‌تر در سیاست خارجی ایران است.

 دیپلماسی هوشمند در قلب بحران

نخستین سفر خارجی لاریجانی به عراق و لبنان بود و آن هم در شرایطی که منطقه شاهد تحولات سرنوشت‌ساز از جمله فشارهای فزاینده برای خلع سلاح حزب‌الله در لبنان و تضعیف الحشد الشعبی در عراق بود. این سفر پس از جنگ تحمیلی 12 روزه پیامی قاطع به دشمنان محور مقاومت بود که ایران نه‌تنها منزوی نشده بلکه همچنان ابتکار عمل استراتژیک را در دست دارد. انتخاب عراق و لبنان به‌عنوان مقاصد اولیه تصادفی نبود؛ این دو کشور به دلیل موقعیت ژئوپولیتیک، پیوندهای تاریخی و نقش محوری در محور مقاومت، ستون‌های اصلی راهبرد منطقه‌ای ایران به شمار می‌روند.

عراق، تقویت پیوندهای راهبردی

عراق با مرز مشترک ۱۴۵۸ کیلومتری با ایران از جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی تهران برخوردار است. همکاری‌های گسترده ایران در دوران پساصدام به‌ویژه در مبارزه با داعش و تأمین امنیت راهپیمایی اربعین، عراق را به شریکی استراتژیک برای ایران تبدیل کرده است. توافق امنیتی سال ۲۰۲۳ بین ایران و عراق نقطه‌عطفی در این همکاری‌ها بود. این توافق بر جلوگیری از استفاده از خاک عراق برای فعالیت گروه‌های معاند و تأمین امنیت مرزهای مشترک متمرکز بوده و نشان‌دهنده همسویی استراتژیک دو کشور در حفظ ثبات منطقه‌ای است.

سفر لاریجانی به بغداد بر تداوم اجرای این توافق و گسترش همکاری‌های امنیتی و اقتصادی تأکید داشت. دیدارهای لاریجانی با مقامات مختلف عراقی پیامی روشن به گروه‌های معاند و بازیگران خارجی به‌ویژه آمریکا ارسال کرد که ایران و عراق اجازه نخواهند داد خاک عراق به پایگاهی برای تهدیدات علیه تهران تبدیل شود.

فشارهای آمریکا و برخی گروه‌های داخلی عراق از جمله جریان صدر برای ادغام الحشد الشعبی در ارتش و خلع سلاح این نیرو، چالشی جدی برای دولت عراق است. لاریجانی با تأکید بر نقش محوری الحشد الشعبی به‌عنوان سپر امنیت ملی عراق، حمایت قاطع ایران را از این نیرو اعلام کرد. روابط گسترده لاریجانی با گروه‌های شیعه و سنی در عراق، اهمیت این سفر را در تقویت وحدت ملی و مقابله با فشارهای خارجی دوچندان کرد. همچنین بحث درباره کنترل حریم هوایی عراق که هواپیماها و پهپادهای اسرائیلی از آن برای حمله به ایران استفاده کردند از موضوعات کلیدی این سفر بود.

لبنان، تثبیت مدل دولت-مقاومت

سفر لاریجانی به لبنان در بحبوحه تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای خلع سلاح حزب‌الله انجام شد. تصمیم کابینه لبنان تحت فشار آمریکا و برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای محدود کردن سلاح به دست دولت تا پایان سال ۲۰۲۵ تنش‌های داخلی را تشدید کرده است. حزب‌الله به دلیل اشغال بخش‌هایی از جنوب لبنان توسط اسرائیل و حملات مستمر این رژیم به بیروت و مناطق جنوبی، با خلع سلاح مخالفت کرده و این امر خطر جنگ داخلی را افزایش داده است.

لاریجانی در دیدار با مقامات ارشد لبنانی از جمله جوزف عون، رئیس جمهور، نبیه بری، رئیس پارلمان و نواف سلام رنخست وزیر، بر تعهد ایران به حفظ وحدت ملی لبنان و حمایت از حاکمیت این کشور تأکید کرد. او خواستار تسریع در بازسازی جنوب لبنان و بازگشت آوارگان شد، موضعی که در تقابل با تلاش‌های خارجی برای تضعیف حزب‌الله قرار داشت. با وجود مخالفت گروه‌های ضدایرانی از جمله حزب قوات لبنانی به رهبری سمیر جعجع و برخی کشورهای عربی با این سفر، استقبال گسترده در فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری و پذیرش دیدارها توسط مقامات ارشد لبنانی، نشان‌دهنده نگاه مثبت حاکمیت لبنان به این سفر بود. لاریجانی تلاش کرد تصمیم خلع سلاح را تحت تاثیر قرار دهد و به نوعی اجرای آن را به تاخیر بیندازد، رویکردی که نشان‌دهنده استراتژی ایران برای حفظ نقش محوری حزب‌الله در معادلات قدرت لبنان و جلوگیری از تنش‌های داخلی است.

پیام‌های راهبردی سفر لاریجانی

سفر لاریجانی به عراق و لبنان چهار پیام مهم داشت:

1.تقویت مدل دولت-مقاومت: ایران با حمایت از الحشد الشعبی و حزب‌الله، الگویی بومی از امنیت را ترویج می‌دهد که در آن دولت و نیروهای مردمی مکمل یکدیگر هستند. این مدل در تضاد با پروژه‌های غربی برای تضعیف نیروهای مقاومت قرار دارد.

2.هشدار به دشمنان: حضور لاریجانی در بغداد و بیروت پیامی روشن به آمریکا و اسرائیل بود که هرگونه تلاش برای محاصره یا حذف محور مقاومت با پاسخ هماهنگ ایران و متحدانش مواجه خواهد شد.

3.نقش ایران به‌عنوان محور موازنه‌ساز: این سفر جایگاه ایران را به‌عنوان مدیریت‌کننده بحران‌های منطقه‌ای و جلوگیری‌کننده از خلأ قدرت به نمایش گذاشت. ایران با حفظ خطوط ارتباطی عمیق با متحدان خود، نقش ستون فقرات محور مقاومت را ایفا می‌کند.

3.هم‌پیمانی راهبردی: روابط ایران با الحشد الشعبی و حزب‌الله فراتر از همکاری‌های نظامی در قالب یک اتحاد سیاسی و استراتژیک تعریف می‌شود که ثبات منطقه‌ای را تضمین می‌کند.

تأثیر بر سیاست منطقه‌ای ایران

سفر لاریجانی نشان‌دهنده تزلزل‌ناپذیری مواضع ایران در قبال محور مقاومت است. این سفر نه‌تنها پروژه خلع سلاح حزب‌الله را به چالش کشید، بلکه با تقویت روابط با دولت‌های عراق و لبنان، معادله «همراهی با دولت و تثبیت مقاومت» را بار دیگر فعال کرد. استقبال گسترده از لاریجانی در لبنان و واکنش‌های رسانه‌ای به‌ویژه در رسانه‌های عبری‌زبان نشان داد که حضور ایران همچنان معادلات منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. شبکه ۱۲ اسرائیل این سفر را «پیامی روشن از تهران برای تقویت محور مقاومت» توصیف کرد، در حالی که تایمز اسرائیل آن را نشانه‌ای از «موضع قاطع ایران در برابر مداخلات خارجی» دانست.

از منظر ژئوپولیتیک این سفر عزم ایران را برای حفظ ابتکار عمل در برابر فشارهای بین‌المللی نشان داد. ایران با هدایت هوشمندانه، نقش خود را به‌عنوان ستون فقرات منظومه قدرت منطقه‌ای تبیین کرد. این سفر همچنین امید و انسجام را به جریان‌های مقاومت تزریق کرد و نشان داد که دیپلماسی مقاومت ایران فراتر از یک واکنش تاکتیکی و بخشی از یک راهبرد کلان برای حفظ هویت، حاکمیت و امنیت منطقه‌ای است.

نتیجه‌

در سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان ایران بار دیگر جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری مؤثر و محور موازنه‌ساز در خاورمیانه تثبیت کرد. این سفر هم‌زمان با فشارهای بین‌المللی برای تضعیف محور مقاومت پیامی روشن به دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بود که ایران همچنان ابتکار عمل را در دست دارد. لاریجانی با بهره‌گیری از تجربه دیپلماتیک و امنیتی خود موفق شد هماهنگی‌های راهبردی با دولت‌های عراق و لبنان را تقویت کرده و بر حمایت ایران از الحشد الشعبی و حزب‌الله تأکید ورزد. پیام‌های کلیدی این سفر شامل تقویت مدل دولت-مقاومت، هشدار به دشمنان، تثبیت نقش ایران در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و ایجاد هم‌پیمانی‌های راهبردی بود. در مجموع، این سفر نشان داد که ایران با تلفیق دیپلماسی و مقاومت در برابر تهدیدات چندجانبه همچنان یک بازیگر فعال، مستقل و اثرگذار باقی مانده و آماده مدیریت تحولات آینده منطقه با رویکردی منسجم و هدفمند است.