انصارالله یمن همکاری‌های فراملی خود را با گروه‌های افراطی سومالی مانند الشباب و شاخه داعش افزایش ‏داده است. این گروه‌ها از نظر ایدئولوژی، اهداف و تمرکز منطقه‌ای با یکدیگر تفاوت دارند،اما در چندین ‏ویژگی از جمله دشمنی با آمریکا و اسرائیل و مشارکت در جنگ‌های نامتقارن مشترک هستند. هدف اصلی همکاری‌ها تقویت زنجیره‌های تأمین تسلیحاتی، ارتقای موقعیت ‏محلی و افزایش قدرت اخلال در امنیت دریایی منطقه به‌ویژه در خلیج عدن و تنگه باب‌المندب است.

غلبه عمل‌گرایی بر ایدئولوژی

در سال‌های اخیر، رویکرد عمل‌گرایانه حوثی‌ها به‌ویژه در تعامل با بازیگران غیردولتی در شاخ آفریقا تقویت شده است. نزدیکی یمن به شاخ آفریقا، بستری ‏فراهم کرده تا حوثی‌ها با استفاده از شبکه‌های قاچاق اسلحه و ارتباط با گروه‌های شبه‌نظامی نفوذ خود را گسترش دهند. اهتمام یمن به سومالی با راه‌اندازی «اجتماع صنعا» در سال ۲۰۰۳ ‏نمود یافت. در ادامه نیز یمن نقش فعالی در تحولات سومالی از جمله از طریق میزبانی نشست‌ها و پذیرش پناه‌جویان ایفا کرد اما از اواسط دهه ۲۰۱۰ این تعاملات بیشتر جنبه نظامی و امنیتی یافت‎.‎

باوجود تحریم‌های سازمان ملل علیه یمن، ایران به‌طور پنهانی به تجهیز حوثی‌ها ادامه داده و بخشی از این ‏تسلیحات از طریق قاچاق به گروه‌های مسلح سومالی منتقل شده است. طبق گزارش‌ها، بین ‏سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳، نیروهای دریایی غربی ده‌ها محموله سلاح در مسیر یمن را توقیف کرده‌اند. از سال ‌‏۲۰۱۶ به بعد، قاچاق تسلیحات و همکاری میان حوثی‌ها و بازیگران غیردولتی سومالی ‏شدت گرفت. این همکاری‌ها در پی آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳ وارد مرحله‌ای جدید شد‎.‎

در سال ۲۰۲۴، اسناد بین‌المللی از نشست‌هایی میان نمایندگان حوثی و رهبران الشباب در سومالی پرده برداشتند ‏که طی آن توافق‌هایی برای تبادل سلاح در برابر باج‌گیری از کشتی‌ها صورت گرفت. این ‏همکاری‌ها می‌تواند منبع درآمدی جدید برای دو طرف فراهم آورد. روابط حوثی‌ها با دولت اسلامی سومالی ‏نیز از سال ۲۰۲۱ گسترش‌یافته و شامل انتقال پهپادهای انتحاری و آموزش نیروها بوده است. کشف پهپادها در ایالت پانت‌لند شواهد روشنی از این پیوند فراهم کرده است‎.‎

ایران نیز نقش کلیدی در این فرایند ایفا می‌کند. روابط دیرینه با الشباب، حمایت لجستیکی و مالی از این ‏گروه و میزبانی از چهره‌هایی مانند سیف العدل، حاکی از رویکرد هماهنگ‌تر در تقویت جبهه‌های ضدغربی ‏در شاخ آفریقا است. سپاه پاسداران از دهه ۱۹۹۰ به‌تدریج حضور خود در منطقه را گسترش داده و از طریق ‏سودان، اریتره و کانال‌های دریایی، به حمایت از نیروهای نیابتی ادامه داده است‎.‎

حوثی‌ها باوجود تعلق مذهبی به شاخه زیدی شیعه در تعامل با گروه‌های جهادی سنی مانند القاعده، الشباب و ‏داعش رویکردی ابزاری و عمل‌گرایانه اتخاذ کرده‌اند. این روابط عمدتاً حول منافع مشترک مانند مبارزه با نفوذ ‏غرب، تأمین منابع مالی و تقویت قابلیت‌های عملیاتی شکل‌گرفته‌اند. درمجموع، همکاری‌های فرامذهبی و فراملی ‏حوثی‌ها در شاخ آفریقا را می‌توان بخشی از راهبرد منطقه‌ای تهران ارزیابی کرد.‏

افزایش بی‌ثباتی در خلیج عدن

ائتلاف عملیاتی انصارالله و گروه‌های افراطی سومالی، به تحولی ژئوپلیتیکی منجر شده است. این ‏همکاری مسیرهای غیرقانونی قاچاق تسلیحات، سوخت و تجهیزات پیشرفته عمدتاً از مبدأ ایران و گاه از اروپا یا ‏چین را از طریق سومالی به یمن تسهیل کرده و تحریم تسلیحاتی سازمان ملل را بی‌اثر کرده است. استفاده از ‏سواحل آسیب‌پذیر سومالی، بنادر غیررسمی و واسطه‌های منطقه‌ای مانند دزدان دریایی و دلالان اسلحه، حلقه ‏عملیاتی این شبکه را کامل کرده است‎.‎

نیروی قدس سپاه ایران، ضمن تأمین تسلیحات و پهپاد، بر این شبکه نظارت راهبردی دارد و از آن برای گسترش ‏عمق استراتژیک ایران در مقابل رقبا استفاده می‌کند. این ‏تعاملات به حوثی‌ها اجازه داده تا ضمن افزایش ظرفیت لجستیک، در اجرای حملات دریایی و اختلال در ‏کشتیرانی بین‌المللی کارآمدتر عمل کنند.‏

هم‌زمان، انتقال فناوری پهپادی به الشباب و داعش، ظرفیت این گروه‌ها برای اجرای جنگ نامتقارن علیه ‏دولت‌های سومالی، اتیوپی و نیروهای بین‌المللی را افزایش داده و به ایران ابزار جدیدی برای اعمال فشار بر منافع ‏غربی داده است. این شبکه چندلایه نه‌تنها تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای، بلکه بسترساز شکل‌گیری ‏جبهه‌ای فرامنطقه‌ای با محوریت ضدیت با آمریکا و متحدان آن تلقی می‌شود.

🔄مطالب مرتبط با این موضوع در اندیشکده تهران:
▫️کشورهای خلیج‌فارس و شاخ آفریقا: سرمایه‌گذاری در امنیت
▫️یمن و چالش حملات آمریکا 

منبع: منصه الدراسات الامنيه و ابحاث السلام
نویسنده: عدنان الجبرنی