پس از سقوط بشار اسد و روی کار آمدن دولت جدید در سوریه، موازنه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تغییر یافته است. ترکیه که از آغاز بحران به دنبال تقویت نفوذ خود در سوریه بوده، اکنون خود را مهم‌ترین بازیگر در این کشور می‌داند. از سوی دیگر، اسرائیل که حضور ایران در سوریه را هدف قرار داده بود اکنون نفوذ فزاینده ترکیه و سخنان تند اردوغان علیه خود را با تردید می‌نگرد. این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز درگیری بین ترکیه و اسرائیل به‌ویژه با توجه به تضاد منافع استراتژیک دو کشور در سوریه شود.

دلایل تنش احتمالی بین ترکیه و اسرائیل در سوریه

رقابت ژئوپلتیک: ترکیه، سوریه را بخشی ماهوی از امنیت ملی خود می‌داند و با حمایت از دولت جدید و گسترش نفوذ نظامی و سیاسی به دنبال افزایش قدرت منطقه‌ای خود است. از سوی دیگر، اسرائیل برای تضمین امنیت خود در برابر تهدیدات منطقه‌ای، تحرکات ترکیه را با دقت زیر نظر دارد. نقش ترکیه در حمایت از فلسطین و انتقاد از اسرائیل در مجامع بین‌المللی موجب افزایش تنش میان دو طرف شده است. اسرائیل ترکیه را به‌عنوان یک مخالف ایدئولوژیک در سوریه می‌بیند، به‌ویژه در صورتی که آنکارا بخواهد از موضوع فلسطین برای جلب حمایت کشورهای عربی و سوریه بهره‌برداری کند. این شرایط موجب پیچیدگی بیشتر روابط ترکیه و اسرائیل در منطقه شده است.

نگرانی امنیتی: ترکیه ممکن است از گروه‌های اسلامی میانه‌رو سوری که اسرائیل آن‌ها را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند، حمایت کند. نگرانی اسرائیل شامل احتمال استفاده از مناطق تحت نفوذ ترکیه برای تحرکات نظامی یا لجستیکی است که امنیت اسرائیل را تهدید خواهد کرد.

احتمال درگیری ترکیه و اسرائیل در سوریه

ترکیه و اسرائیل به‌منظور جلوگیری از درگیری مستقیم، با حمایت از گروه‌های محلی در سوریه در یک جنگ سرد پنهان قرار دارند. این تنش‌ها ممکن است به تشدید عملیات اطلاعاتی و جنگ رسانه‌ای بین دو طرف منجر شود. اگر ترکیه با خطوط قرمز اسرائیل، از گروه‌های اسلامی دشمن اسرائیل حمایت نماید، اسرائیل ممکن است حملات هوایی علیه اهداف سوری انجام دهد. ترکیه نیز احتمالا به صورت غیرمستقیم یا از طریق تشدید تنش دیپلماتیک واکنش نشان دهد. حضور بازیگران بین‌المللی مانند ایالات متحده و روسیه ممکن است با ایجاد معادله بازدارندگی، از درگیری مستقیم جلوگیری کرده و تعادل را به دو طرف تحمیل کند.

نقش کشورهای عربی در مهار تنش

عربستان سعودی در تلاش است تا نفوذ ترکیه در سوریه را کاهش داده و نفوذ اعراب را تقویت کند. این کشور ممکن است در ایجاد اتحاد عربی برای ایجاد تعادل میان ترکیه و اسرائیل نقش داشته باشد. امارات نیز احتمالاً در پروژه‌های بازسازی سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا نفوذ ترکیه و اسرائیل را محدود کند. اردن و عراق نیز به دنبال حفظ ثبات مرزی خود و جلوگیری از گسترش تنش‌های منطقه‌ای به اراضی‌شان هستند.

سناریوهای احتمالی درگیری ترکیه و اسرائیل

۱- همکاری مشروط ترکیه و اسرائیل: اگر دو طرف متوجه شوند که تنش به ضرر منافع آنهاست، ممکن است برای جلوگیری از تعارض به تفاهمات ضمنی دست یابند.

۲- تنش محدود در شمال سوریه: مناطق مرزی بین سوریه و ترکیه ممکن است به دلیل تضاد منافع، صحنه تنش نظامی واقع شود.

۳- نقش‌آفرینی قدرت‌های بزرگ: مداخله آمریکا و اروپا ممکن است ترتیبات امنیتی ایجاد کند تا از درگیری احتمالی بین ترکیه و اسرائیل جلوگیری شود.

نتیجه‌گیری

 با وجود تضاد منافع ترکیه و اسرائیل در سوریه، به نظر نمی‌رسد که این تنش به درگیری آشکار تبدیل شود. طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در تلاش برای مهار تنش‌ها هستند تا ثبات سوریه را حفظ کنند و از تبدیل آن به یک درگیری منطقه‌ای بزرگ‌تر جلوگیری کنند. با این حال، سوریه همچنان محل رقابت برای توسعه نفوذ است که نیازمند مدیریت دقیق از سوی همه طرف‌ها برای جلوگیری از بی‌ثباتی مجدد است.

نویسنده:  ولید الشیخ
منبع: مرکز روج آفا للدراسات الاستراتیجیة- سوريه (قسد)