«بسیرو دیو مای فای»، رئیس‌جمهور سنگال در ۱۲ سپتامبر سال جاری مجلس ملی را منحل کرد و انتخابات زودهنگام در ۱۷ نوامبر برگزار شد که طی آن حزب حاکم «پاستف» با کسب ۱۳۰ کرسی از ۱۶۵ کرسی، اکثریتی مجلس را به دست آورد. چنین پیروزی قاطعی می‌تواند دست فای را برای اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی بلندپروازانه با تمرکز برافزایش اشتغال، کاهش قیمت‌ها و بهبود خدمات عمومی باز نگه دارد.

تحولات اخیر سنگال می‌تواند فرصت مناسبی برای حضور ایران در این کشور غرب آفریقا داشته باشد. به‌ویژه که اخیراً، رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد که فرانسه باید تمام پایگاه‌های نظامی خود در این کشور را تخلیه کند. البته این روند به دنبال رویکرد دولت‌های برآمده از کودتاهای ساحل در نیجر، مالی و بورکینافاسو است. درمجموع، این اظهارات نشان‌دهنده تغییر رویکرد این کشور غرب آفریقا است که می‌تواند بستر مناسبی برای همکاری اقتصادی با ایران باشد.

حجم تجارت ناچیز ایران-سنگال

همواره نوسانات سیاسی در روابط دو کشور سایه سنگینی بر روابط اقتصادی دوجانبه انداخته است. هرچند آغاز روابط سیاسی و اقتصادی با سنگال به قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد، اما در دهه‌های اخیر این روابط گاهاً با تنش‌هایی همراه بوده است. البته در سال ۲۰۰۰ که «عبدالله واده» در سنگال به قدرت رسید، همکاری نزدیکی با ایران به‌ویژه در بخش سرمایه‌گذاری برقرار کرد.

نماد این رابطه، راه‌اندازی کارخانه مشترک خودرو بین سنگال و ایران‌خودرو موسوم «سنیران» بود. افزون بر آن مقامات دو کشور با احداث کارخانه تراکتورسازی موافقت کرده و از برنامه‌های سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های نفت و گاز سنگال با یک پالایشگاه جدید نفت و یک تأسیسات پتروشیمی خبر دادند؛ اما با پیروزی «مکی سال» و فاصله گرفتن از ایران، بسیاری از این طرح‌ها را روی کاغذ ماندند. البته، کارخانه «سنیران اتو» نیز به دلیل مشکل تأمین برق در حال حاضر به‌صورت نیمه فعال درآمده که احتمال ازسرگیری آن در صورت بهبود روابط وجود دارد.

اکنون باوجود تعاملات و تمایلات قبلی سطح تجارت دوجانبه به رقم مطلوب نرسیده است، به‌طوری‌که حجم صادرات ایران به سنگال در سال ۲۰۲۲ به ۱۷.۴ میلیون دلار رسید که نسبت به ۵ سال گذشته کاهش ۱۴.۷ درصدی داشت، یعنی از ۳۸.۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۷.۴ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ کاهش‌یافته است. همچنین در همین سال، سنگال ۶۷ هزار دلار به ایران صادر کرد که عمده‌ترین محصولات صادراتی از سنگال به ایران ماهی منجمد و ضایعات آهن بود. طی ۵ سال گذشته صادرات سنگال به ایران با نرخ سالانه ۴۲.۲ درصد کاهش‌یافته است.

سنگال تشنه خدمات فنی-مهندسی ایرانی

البته مسیر دولت جدید می‌تواند این روند را تغییر و این کشور را به‌عنوان دروازه ورودی کالاهای ایرانی به غرب آفریقا معرفی کند. در این میان، صادرات خدمات فنی و مهندسی به‌ویژه بخش نفت می‌تواند زمینه نفوذ اقتصادی در این کشور آفریقایی باشد که کارنامه مناسبی در ونزوئلا نیز ثبت کرده است. ایران یکی از کشورهای مهم در صادرات خدمات فنی و مهندسی بوده که در دوره‌ای، رقم آن به ۱۰ میلیارد دلار نیز رسید و در مقابل سنگال سالانه از ۱۰ میلیارد دلار واردات خود، بیش از ۲ میلیارد دلار را به واردات خدمات فنی و مهندسی اختصاص می‌دهد. درواقع، در این بخش دو کشور می‌توانند مکمل همدیگر باشند. صادرات خدمات فنی ایران می‌تواند طیف وسیعی نیازهای سنگال از صنایع و فناوری اطلاعات گرفته تا مخابرات و مدیریت زیست‌محیطی را در بربگیرد.

ظرفیت کشت فرا سرزمینی سنگال

یکی دیگر از بخش‌های بالقوه برای همکاری ایران و سنگال کشت فرا سرزمینی است که هم‌اکنون ایران در غرب آفریقا این تجربه را با غنا دارد. بنابراین، این همکاری می‌تواند به سنگال نیز تعمیم یابد که این امر ظرفیت تأمین نهاده‌های دامی ایران به‌ویژه ذرت را دارد. باید توجه داشت که سنگال در این زمینه ظرفیت لازم ازجمله نیروی کار جوان و ارزان، زمین مناسب، آب کافی و اقلیم مناسب را دارد. اخیراً نیز کشورهای همسایه ایران به‌ویژه عربستان و امارات‌ خیز بلندی در این حوزه از همکاری با آفریقا برداشته‌اند که می‌توان به توافق عربستان و ساحل‌عاج برای کشت برنج اشاره کرد.

درمجموع، تأکید دولت فای بر اصلاحات اقتصادی و روی‌گردانی او از استعمار سابق، فرانسه، می‌تواند بستر همکاری اقتصادی با ایران به‌ویژه در بخش‌های مورداشاره سنگال را فراهم کند. همچنین، معادن فلز و طلای این کشور و تجربه ایران در این حوزه می‌تواند بستر مناسبی برای همکاری دوجانبه باشد.