سفر پر سر و صدای دونالد ترامپ به عربستان سعودی با امضای مجموعه‌ای از توافقات و تفاهمات همراه بود که روایت رسانه‌ای و رسمی آنها را تاریخ‌ساز دانسته است. گزارش رسمی کاخ سفید ارزش مجموع این توافقات را بالغ بر ۶۰۰ میلیارد دلار برشمرده است و برخی از جزئیات را در این باره منتشر نموده است. با این وجود، به نظر می‌رسد که واقعیت توافقات بسیار محدودتر از این رقم باشد. نیویورک تایمز با توجه به جزئیات اعلام شده ارزش مجموع پروژه‌ها را ۲۸۳ میلیارد دلار برآورد کرده است. هر چند که کاخ سفید از در جریان بودن تفاهمات جدید سخن گفته و ارزش آنها را بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار عنوان نموده است.

ابعاد اعلامی توافق

در حوزه فناوری و هوش مصنوعی، شرکت سعودی DataVolt متعهد به سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در زیرساخت انرژی و مراکز داده در ایالات متحده شده است. این شرکت سعودی در سال ۲۰۲۳ به عنوان زیرمجموعه‌ای از صندوق سرمایه‌گذاری ویژن تاسیس شده و در برنامه‌های توسعه‌ای مطابق با چشم‌انداز ۲۰۳۰ این پادشاهی یکی از شرکت‌های محوری است. علاوه بر این، مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های مشترک نیز به ارزش ۸۰ میلیارد دلار در ایالات متحده به صورت مشترک با شرکت‌هایی همچون Google، Oracle، Salesforce، AMD و اوبر با هدف توسعه طرح‌های فناورانه در این توافقات تعریف شده‌اند.

شرکت‌های آمریکایی موفق شدند صادرات خدمات فنی و مهندسی به ارزش ۲ میلیارد دلار در پروژه‌هایی همچون فرودگاه بین‌المللی ملک سلمان، شهر قادیه و بخش‌هایی از ابرپروژه نئوم را در این توافق بگنجانند. علاوه بر این شرکت جنرال الکتریک در حوزه توربین‌های گازی و سامانه‌های انرژی توافقی به ارزش ۱۴.۲ میلیارد دلار منعقد نموده است. بوئینگ نیز تحویل هواپیماهای ۷۳۷ و ۷۳۸ به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار را در این توافق گنجانده است. در متن همچنین به یک سرمایه‌گذاری در حوزه بهداشت نیز اشاره شده است و گفته می‌شود که شرکت سرم‌سازی شامخ برای ایجاد یک واحد بزرگ سرم‌سازی در میشیگان ایالات متحده دست به سرمایه‌گذاری ۵.۸ میلیارد دلاری خواهد زد. در نهایت اینکه این توافق، از تشکیل سه صندوق تخصصی سرمایه‌گذاری نیز خبر داده شده است. یک صندوق ۵ میلیارد دلاری برای حوزه انرژی، یک صندوق ۵ میلیارد دلاری برای دفاع و هوانوردی و یک صندوق ۴ میلیارد دلاری برای حوزه‌های ورزشی.

با این وجود، کلیدی‌ترین بخش این بسته اقتصادی را باید توافقات دفاعی مختلفی دانست که ارزش آنها در مجموع به ۱۴۲ میلیارد دلار می‌رسد و از آن با عنوان بزرگترین توافق دفاعی تاریخ جهان یاد شده است. این توافق دربرگیرنده مواردی همچون دفاع هوایی و موشکی، توانمندی‌های فضایی، امنیت دریایی و ساحلی و در نهایت نوسازی ارتش عربستان است. دستکم دوازده شرکت کالا و خدمت دفاعی آمریکایی در این خریدها ذی‌نفع به شمار می‌روند که لاکهید مارتین، نورتروپ گرومن و بوئینگ از آن جمله هستند.

واقعیت‌ها

باید پذیرفت که ابعاد توافق اعلام شده وسیع بوده و ارقام و اعداد موجود زمینه بسیار خوبی برای تبلیغات داخلی و خارجی دونالد ترامپ فراهم خواهد کرد. عربستان کمپین روابط عمومی مطلوبی از این نشست برای ترامپ خلق کرده و احتمالا، برای محقق ساختن بخش‌هایی از این سرمایه‌گذاری‌ها نیز مشتاق است؛ چرا که تنوع‌بخشی به درآمدهای اقتصادی و تحکیم پیوند با شرکت‌های فناور و پیشتاز آمریکایی، برای این کشور به مراتب بیشتر از جانمایی سرمایه‌گذاری‌هایش اهمیت دارد.

تا تحقق بخشیدن به این اعداد و ارقام اما راه بسیار درازی وجود دارد و تجربه‌های پیشین نشان داده که رقم واقعی حتما کمتر از این تفاهمات اولیه است. به عنوان مثال، توافق ۱۱۰ میلیارد دلاری حوزه دفاعی میان دو کشور در دوره قبل نیز واقعا به طور کامل به قراردادهای رسمی نینجامید و ظرف یکسال، حدود ۱۵ میلیارد دلار تبادل رسمی انجام پذیرفت که بخشی از آن نیز خریدهای تایید شده در دوره اوباما بودند.

جمع‌بندی

بدین‌ترتیب، توافق ۶۰۰ میلیارد دلاری اعلام شده همان اندازه که از نظر ابعاد به نظر بزرگ می‌رسد، می‌تواند از نظر واقعیت کوچک باشد و در نهایت به رقمی بسیار نازل‌تر فرو کاسته شود. با این وجود، حتی تحقق بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها نیز اتفاقی قابل توجه از منظر اقتصادی است و برای دو طرف دستاوردهای توسعه‌ای مناسبی به همراه خواهد داشت.

🔄در همین راستا مطالب زیر را نیز از اندیشکده تهران مطالعه کنید:

▫️ترامپ و شیخ‌نشین‌ها؛ تغییر آونگ خلیج فارس
▫️دستور کار سفر ترامپ و انتظار ریاض از آن