در انتخابات زودهنگام مجلس سری‌لانکا، ائتلاف قدرت ملی مردم (NPP) به رهبری «آنورا کومارا دیسانایاکه» موفق به کسب یک پیروزی تاریخی شده و ۱۵۹ کرسی از ۲۲۵ کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده است. با این پیروزی «هرینی آماراسوریا» با پیشینه‌ای بیشتر دانشگاهی و اجتماعی، به کرسی نخست‌وزیری تکیه خواهد زد. ریشه‌های این پیروزی را بیش از هر چیز باید در بحران مالی ۲۰۲۲ و نارضایتی گسترده عامه مردم از جریانات و نخبگان سیاسی گذشته جستجو کرد.

بحران مالی ۲۰۲۲ بدترین بحران اقتصادی تاریخ سری‌لانکا از زمان استقلال به حساب می‌رود. طی این بحران تخفیفات بی‌حساب مالیاتی، چاپ بی‌رویه پول، انباشت بدهی خارجی معادل کل تولید ناخالص داخلی و کمبود منابع ارزی سری‌لانکا را در وضعیت تورم و نکول بدهی‌های خارجی قرار داد و کشور با کمبود سوخت و مواد غذایی مواجه شد و در نتیجه اعتراضات گسترده موسوم به «آراگالایا» منجر به سقوط دولت «راجاپاکسا» و انتصاب نخست‌وزیر وی، «ویکرامسینگه»، به ریاست‌جمهوری شد.

«ویکرامسینگه» برای خروج از بحران از صندوق بین‌المللی پول و سایر کشورها درخواست کمک کرد. صندوق بین‌المللی پول در ازای اجرای برنامه تعدیل اقتصادی، با اعطای مرحله به مرحله وامی ۲.۹ میلیارد دلاری به سری‌لانکا موافقت کرد. هند نیز با اعطای خط اعتباری ۴ میلیارد دلاری به کمک دولت «ویکرامسینگه» شتافت. با اینهمه، فشار برنامه‌های تعدیل صندوق منجر بروز نارضایتی عمومی شده است و مذاکره مجدد شرایط با صندوق بین‌المللی پول یکی از وعده‌های کلیدی چپ‌گرایان پیروز به شمار می‌رود.

مسائل داخلی

پیروزی NPP به مدد مجموعه‌ای از وعده‌ها همچون اصلاحات اقتصادی، اقدامات ضد فساد و تحقق عدالت اجتماعی به دست آمد که با مطالبات «آراگالایا» و انتظارات رأی‌دهندگان در تمامی طیف‌های اجتماعی و قومی انطباق داشت. سری‌لانکا برای دهه‌ها شاهد جنگ‌های داخلی خونبار قومی بود و همین مسئله بر اهمیت گفتمان عدالت‌خواهی در سری‌لانکا می‌افزاید.

تفاوت‌های قابل‌توجهی در اندیشه‌ها و وعده‌های رقبای اصلی انتخابات، یعنی «دیسانایاکه» منتخب و سلف او، «ویکرامسینگه» وجود دارد. «دیسانایاکه» خود را مارکسیست می‌داند و وعده‌هایی برای مبارزه با فساد، احقاق حقوق عامه، اجرای عدالت و بازپس‌گیری مبالغ اختلاس‌ شده از منابع عمومی داده است و از این حیث، درست در نقطه مقابل رویکرد اقتصادی نئولیبرال دولت قبلی قرار می‌گیرد.

آثار منطقه‌ای

در سطح منطقه‌ای، پیروزی NPP نشان‌دهنده تغییر احتمالی در توازن قدرت در جنوب آسیا است، به طوری که این کشور ممکن است-برخلاف تمایل دولت پیشین- با دیگر دولت‌های چپ‌گرا در منطقه از جمله ویتنام، لائوس و چین همسوتر شود و اهمیت این ماجرا زمانی خود را بیشتر می‌نمایاند که تحرکات و تنش‌های جهانی را در مقیاس تکاپوی قطب‌های شرق و غرب- چین و آمریکا- در تعریف نظام جدید جهانی بنگریم.

علاوه بر این، تأکید NPP بر حاکمیت ملی، سوسیالیسم و خودکفایی اقتصادی می‌تواند به تقویت گفتمان‌های چپ‌گرا در کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا بینجامد که هر یک به طرق مختلف تحت فشارهای اقتصادی مختلف قرار دارند.

آثار بین‌المللی

ائتلاف «دیسانایاکه» به همان اندازه که در مبارزات سوسیالیستی و داخلی سبقه دارد، فاقد تجربه اجرایی شاخص در عرصه بین‌المللی است و همین مسئله در شعارها و مبارزات انتخاباتی حزب نیز مشهود بود.

پیروزی NPP به عنوان یک جریان چپ‌گرا، قادرست سیاست خارجی سری‌لانکا را متحول کند و پیش‌بینی می‌شود که دولت وی به مراتب بیشتر از «ویکرامسینگه» به چین و روسیه نزدیک شود. این تغییر بالاخص بر دینامیسم روابط در اقیانوس هند تأثیری ویژه دارد؛ چرا که دو رقیب تاریخی و ژئوپولتیکی یعنی چین و هند، به گسترش نفوذ خود در این جزیره کوچک چشم دوخته اند.

سری‌لانکا، کشوری است که به صورت تاریخی و پیش از استقلال خود به علت اهمیت سوق‌الجیشی در آبراه‌های جهانی، زمین رقابت بسیاری از دول استعمارگر بوده و امروز نیز همین رقابت‌ها بر سر سری‌لانکا ادامه دارد. شاید بارزترین مثال این مسئله رقابت تنگاتنگی باشد که میان چین و چهار کشور آمریکا، هند، ژاپن و استرالیا ( QUAD) در جغرافیای پیرامونی سری‌لانکا جریان دارد.

بر همین اساس، طبیعی است که چپ‌گرایان سری‌لانکا به دنبال موازنه‌سازی و متعادل ساختن روابط خود با بازیگران مهم بین‌المللی از جمله هند، چین، ایالات متحده و کشورهای اروپایی باشند. هر چند که بدون شک، با پیروزی چپ‌گرایان و کنار رفتن «ویکرامسینگه» روزنه جدیدی برای بازگشت چین به سری‌لانکا ایجاد شده است.