مقدمه

اشتیاق به انرژی هسته‌ای در جنوب شرق آسیا به دهه ۱۹۷۰ بازمی‌گردد، زمانی که برخی دولت‌ها مانند فیلیپین و اندونزی این فناوری را برای تنوع‌بخشی به منابع انرژی، ارتقای امنیت انرژی و تقویت ظرفیت‌های فناوری مورد بررسی قرار دادند. دو دهه بعد در دسامبر 1995 کشورهای عضو آسه آن در چارچوب همکاری چندجانبه در حوزه انرژی هسته‌ای، سند منع استفاده از سلاح‌های هسته‌ای معروف به پیمان بانکوک را امضا کردند[1] و در ادامه در قالب ساختارهایی مانند طرح اقدام انرژی آسه‌آن[2] و شبکه تنظیم مقررات هسته‌ای آ.سه.‌آن [3]در جهت حرکت به سوی استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای گام برداشته‌اند‌اپآ. طرح اقدام انرژی آسه‌آن  نخستین بار در سال 1999 به‌منظور ایجاد چارچوبی برای همکاری‌های منطقه‌ای در حوزه انرژی، با هدف ارتقای امنیت، دسترسی، مقرون‌به‌صرفه‌بودن و پایداری انرژی در منطقه تدوین شد و از آن زمان در قالب برنامه‌های پنج‌ساله به‌روزرسانی و اجرا می‌شود. در سومین برنامه این سازمان که بازه زمانی2010 تا 2015 را شامل می‌شد بخش انرژی هسته‌ای به عنوان حوزه هفتم همکاری‌های درون منطقه‌ای این سازمان در جهت تبادل اطلاعات افزوده شد و تفاهم‌نامه‌ای میان آ.سه.آن و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال 2011 به امضا رسید. [4] شبکه تنظیم مقررات هسته‌ای آ.سه.‌آن  نیز در سال 2013 با هدف تقویت ایمنی و ضمانت هسته‌ای از طریق تبادل اطلاعات و توسعه چارچوب‌های نظارتی هماهنگ میان کشورهای عضو آ.سه.‌آن تأسیس شد. این دو ساختار، نقش مهمی در تقویت تاب‌آوری انرژی، پیشبرد گذار به سوی انرژی پاک و تقویت ظرفیت نهادی کشورهای منطقه ایفا می‌کنند.[5]

با این حال با وجود همکاری‌های چندجانبه در زمینه دستیابی به انرژی هسته‌ای، هر یک از کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز مسیر متفاوتی را دنبال می‌کنند که در ادامه به بررسی این روند می‌پردازیم.

1- اندونزی

اندونزی، بزرگ‌ترین اقتصاد جنوب‌شرق آسیا، در خط مقدم توسعه انرژی هسته‌ای قرار دارد و به‌طور فعال در حال گذار سوخت‌های فسیلی است. این کشور، از لحاظ تاریخی فعال‌ترین پیگیر انرژی هسته‌ای در منطقه بوده و از دهه ۱۹۵۰ در حال توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای خود می‌باشد. در این راستا، اندونزی در دسامبر ۱۹۸۱ توافق‌نامه‌ای موسوم به «توافق‌نامه ۱۲۳» را با ایالات متحده آمریکا امضا کرد. این نوع توافق در واقع یکی از معیارهای همکاری هسته‌ای ایالات متحده با دیگر کشورها طبق بند 123 از قانون انرژی اتمی آمریکاست که  بر اساس آن، کشور مورد نظر باید متعهد به رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه در زمینه منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و شفافیت کامل فعالیت‌های هسته‌ای خود تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شود و در مقابل، این توافق‌نامه زمینه صادرات مواد و تجهیزات هسته‌ای از آمریکا به آن کشور و همکاری‌های علمی و فنی میان دو کشور را تسهیل پیدا می‌کند.[6]

اولین گام‌های اندونزی در جهت هسته‌ای شدن، ساخت نیروگاه هسته‌ای در ساحل شمالی جاوه مرکزی در شبه‌جزیره موریا بود اما به دلیل مخالفت عمومی و نگرانی‌های ناشی از زمین‌لرزه‌ متوقف شد.[7] با این وجود اندونزی به بررسی مکان‌هایی برای احداث نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ ادامه داد و بانتن در غرب جاوه و  جزیره بانگکا در شمال شرق سوماترا مورد بررسی قرار گرفت و ارزیابی‌ها نشان دادند که مکان‌های مونتوک و پرمیس در بانگکا برای ظرفیت حدود ۱۰ گیگاوات مناسب‌اند و می‌توانند ۴۰٪ نیاز برق سوماترا، جاوا و بالی را تأمین کنند. با این حال در سال‌های اخیر، دولت اندونزی به جای نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ، توجه خود را به راکتورهای کوچک ماژولار معطوف کرده است. راکتورهای کوچک ظرفیت تولید کمتر از ۳۰۰ مگاوات دارند و طراحی آن‌ها ایمن‌تر و انعطاف‌پذیرتر است و مناسب مناطق دورافتاده یا دارای زیرساخت محدود هستند.

همچنین اندونزی در مسیر توسعه انرژی هسته‌ای خود با کشورهای مختلفی وارد همکاری شده و قراردادهایی در زمینه طراحی، ساخت، ایمنی و فناوری راکتورهای نوین به امضا رسانده است. ایالات متحده از طریق شرکت مارتینگل[8]  و زیرمجموعه آن، تورکان پاور، یکی از مهم‌ترین شرکای اندونزی در حوزه انرژی هسته‌ای است. به‌طوری که در سال ۲۰۱۵، این شرکت با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های دولتی اندونزی شامل اینوکی[9] ، پی ال ان و پرتامینا[10] توافق‌نامه‌ای برای ساخت راکتور توریومی نمک مذاب توسط شرکت تورکان  [11]در اندونزی امضا کرد و قرار شد طبق برنامه، یک واحد اولیه با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات (شامل دو ماژول) روی یک شناور ساخته شود.

روسیه از دیگر شرکای مهم اندونزی در این حوزه به شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۵،روس اتم و سازمان ملی انرژی هسته‌ای اندونزی[12] تفاهم نامه‌ای برای همکاری در ساخت نیروگاه‌های شناور هسته‌ای  [13]امضا کردند. همچنین، کنسرسیومی به رهبری شرکت آلمانی-روسی نوکم تکنولوژی[14] برای طراحی اولیه راکتور تحقیقاتی دمای بالا در منطقه سرپونگ وارد همکاری شده‌اند. این پروژه، که از سوی شرکت‌های زیرمجموعه روس اتم مانند اتم پرواکت[15]،او کی بی ام[16] و سری سیا لاچ [17]پشتیبانی می‌شود، به دلیل پتانسیل بالای راکتورهای دمای بالا برای تولید گرمای صنعتی و هیدروژن مورد توجه قرار گرفته است.

همچنین توافق‌نامه همکاری نهادهای نظارتی روسیه و اندونزی نیز در سال ۲۰۱۷ به امضا رسید تا زمینه همکاری در حوزه‌های ایمنی، امنیت و نظارت هسته‌ای فراهم شود و ژاپن نیز از سال ۲۰۰۷ همکاری نزدیکی با سازمان ملی انرژی هسته‌ای اندونزی  داشته و در قالب توافق‌نامه‌ای به پشتیبانی از برنامه‌ریزی و آماده‌سازی اندونزی برای توسعه انرژی هسته‌ای پرداخته است. چین نیز با تمرکز بر ساخت راکتورهای کوچک دمای بالا در جزایر کالیمانتان و سولاوسی که اجرای آن از سال ۲۰۲۷ می‌باشد، وارد همکاری با سازمان ملی انرژی هسته‌ای اندونزی  شده است. افزون براین در سال ۲۰۱۶، شرکت چینی سی ان یی سی [18]  تفاهم نامه‌ای با سازمان ملی انرژی هسته‌ای اندونزی  برای توسعه این فناوری به امضا رسانده است.

براین اساس سازمان ملی انرژی هسته‌ای اندونزی ۲۹ مکان بالقوه برای ساخت تأسیسات هسته‌ای شناسایی کرده و برنامه‌هایی برای توسعه ظرفیتی بین ۴۵ تا ۵۴ گیگاوات تا سال ۲۰۵۰ در نظر گرفته است. همچنین دولت اندونزی اعلام کرده است که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۲۰ نیروگاه هسته‌ای ایجاد خواهد کرد[19] که این امر نشانگر تعهد جدی به گسترش انرژی هسته‌ای است و این اقدامات با تعهد اندونزی به کاهش ۲۹ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ هم‌راستا است که این امر می‌تواند اندونزی را به بازیگری کلیدی در عرصه انرژی هسته‌ای منطقه تبدیل می‌کند.

2- فیلیپین

فیلیپین از جمله نخستین کشورهایی بود که در منطقه در جهت هسته‌ای شدن گام برداشت؛ در واکنش به بحران نفت در سال ۱۹۷۳، دولت فردیناند مارکوس تصمیم به ساخت یک نیروگاه هسته‌ای با دو واحد ۶۰۰ مگاواتی گرفت. اما هنگام امضای قرارداد در فوریه ۱۹۷۶، پروژه به یک واحد ۶۲۱ مگاواتی ساخت شرکت وستینگهاوس در منطقه ناپوت پوینت در باتان تبدیل شد و ساخت‌وساز آن در سال ۱۹۸۴ با هزینه ۱.۹ میلیارد دلار به پایان رسید. اما به دلیل مسائل مالی و نگرانی‌های ایمنی به‌ویژه پس از حادثه چرنوبیل در آوریل ۱۹۸۶، رئیس جمهور تازه انتخاب شده فیلیپین کرازون آکینو، تصمیم به تعطیلی پروژه گرفت.  با این حال در سال ۲۰۰۷، وزارت انرژی فیلیپین  [20]پروژه‌ای برای بررسی توسعه انرژی هسته‌ای در چارچوب برنامه کلی انرژی فیلیپین ارائه کرد که هدف آن کاهش وابستگی کشور به واردات نفت و زغال‌سنگ بود که در ادامه در به‌روزرسانی برنامه ملی انرژی در سال ۲۰۰۸، پیش‌بینی شد که یک واحد ۶۰۰ مگاواتی هسته‌ای دیگر تا سال ۲۰۲۵ به شبکه متصل شود و واحدهای ۶۰۰ مگاواتی بعدی به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۷، ۲۰۳۰ و ۲۰۳۴، تا سقف ۲۴۰۰ مگاوات اضافه شوند.[21] اما تحقق این اهداف با چالش‌هایی نظیر نبود زیرساخت‌های نهادی، الزامات فنی و ایمنی و ملاحظات سیاسی با چالش رو به رو شد. در سال‌های پس از آن، دولت فیلیپین مجموعه‌ای از اقدامات نهادی و همکاری‌های بین‌المللی از جمله تشکیل گروه کاری انرژی هسته‌ای، امضای توافق‌نامه‌هایی با شرکت روس‌اتم و کپکو[22]، انجام مطالعات امکان‌سنجی راه‌اندازیازانداز‌اندا راکتورهای کوچک و ارزیابی نوسازی نیروگاه متوقف‌شده باتان که تنها نیروگاه فیلیپین تا به امروز نیز می‌باشد با برآورد هزینه‌ای حدودا یک میلیارد دلار را در دستور کار قرار داد، همچنین، شرکت آمریکایی نواسکایل پاور[23]  پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۷.۵ میلیارد دلاری در راکتورهای کوچک را مطرح کرده و مکان‌های کلیدی را برای استقرار راکتورها شناسایی کرد.[24] اهمیت راکتورهای کوچک ماژولار در این است که می‌توانند نقش مکمل مهمی در کنار پروژه‌های راکتورهای بزرگ در جهت دستیابی به هدف ۱۲۰۰ مگاوات ظرفیت هسته‌ای تا سال ۲۰۳۲ و ۴۸۰۰ مگاوات تا سال ۲۰۵۰ برای فیلیپین ایفا کنند. همچنین پیشنهاد نواسکایل پاور و مشارکت‌های دیگر از جمله همکاری با روسیه، فرانسه و کره جنوبی، نشان‌دهنده افزایش علاقه‌مندی دولت فیلیپین به تنوع‌بخشی به سبد انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. این تلاش‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که کشور با بحران فزاینده انرژی، افزایش بهای برق و تقاضای رو به رشد برق تا سال ۲۰۴۰ مواجه می‌شود. [25]

3- ویتنام

ویتنام با سرعت به‌سوی اجرای برنامه‌های انرژی هسته‌ای حرکت می‌کند و به شرکت‌های دولتی مانند  شرکت برق ویتنام ای وی ان[26]و پترو ویتنام [27]دستور داده تا ساخت دو نیروگاه هسته‌ای  با ظرفیت کلی ۴ گیگاوات در استان «نین توان» را تا سال ۲۰۳۰ پیش ببرند. این پروژه شامل دو تأسیسات جداگانه بود که هر یک دو راکتور داشتند و در مناطق فوک دین[28]و وین های[29]  احداث می‌شدند. در آن زمان، پیمانکاران ژاپنی مانند شرکت اتمی ژاپن[30]متعهد به تأمین منابع مالی نیروگاه نخست شدند و شرکت‌های روسی نیز برای ساخت نیروگاه دوم مشارکت کردند. همچنین شرکت‌ها  اتم استروی اکسپورت[31]، وستینگهاوس، ای دی اف[32]، کپکو  و گروه سی جی ان پی سی چین علاقه زیادی به تأمین دو نیروگاه اولیه نشان دادند و گزارش‌های غیررسمی در سال ۲۰۱۰ از پیشنهاد ۱۱ میلیارد دلاری دولت ژاپن با همکاری شرکت‌هایی چون  تپکو[33]، میتسوبیشی، توشیبا و هیتاچی خبر دادند. [34] اما از سال 2011 به بعد، ویتنام به‌دلیل ترس از تکرار فاجعه فوکوشیما و محدودیت‌های بودجه‌ای، برنامه‌های خود را به تعویق انداخت. [35] با این حال باوجود توقف موقت پروژه‌های هسته‌ای، ویتنام همچنان به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و منابع انسانی مرتبط با انرژی هسته‌ای ادامه داده است.

به‌طوری که در ۱۵ آوریل 2025 نسخه بازنگری‌شده برنامه ملی توسعه برق را به‌طور رسمی تصویب کرد و بودجه‌ای معادل ۱۳۶.۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰ برای تقویت امنیت بلندمدت انرژی اختصاص داد. این برنامه نقطه عطفی در روند هسته‌ای شدن ویتنام است چرا که برای نخستین بار انرژی هسته‌ای به عنوان یکی از انرژی‌های حیاتی جایگزین سوخت‌های فسیلی تعریف شده است.[36] در این برنامه راه‌اندازی نخستین نیروگاه‌های هسته‌ای بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵ پیش‌بینی شده و ظرفیت انرژی هسته‌ای بین ۴ تا ۶.۴ گیگاوات برآورد شده است. به دنبال آن توافق نامه‌ای در ژانویه 2025 میان روس اتم و ای وی ان[37] در جریان سفر نخست‌وزیر روسیه، میخاییل میشوستین، به هانوی به امضا رسید. این توافق نشانگر عزم راهبردی ویتنام برای بهره‌گیری از تخصص جهانی در گسترش زیرساخت هسته‌ای کشور است.[38]

4- تایلند

این کشور در دهه 1970 برای نخستین بار تلاش کرد تا درجهت دستیابی به فناوری هسته‌ای حرکت کند. براین اساس در آن زمان، خرید زمین در منطقه سیراچا استان چونبوری برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای توسط سازمان تولید برق تایلند [39] تصویب شد، اما کمی بعد این طرح لغو شد؛ زیرا در اوایل دهه 1980 گاز طبیعی در خلیج تایلند کشف شد. پس از آن در طرح توسعه برق  سال 2010 ، انرژی هسته‌ای دوباره مطرح شد و بر اساس آن، پروژه‌ای با ظرفیت 2,000 مگاوات در جهت عملیاتی شدن آن در سال‌های 2020 یا 2021 برنامه‌ریزی شد. اما پس از حادثه فوکوشیما این پروژه از طرح توسعه برق حذف شد.

با این حال امروز، مقامات تایلندی سومین تلاش خود را آغاز کرده‌اند و انرژی هسته‌ای را دوباره در آخرین نسخه طرح توسعه برق قرار داده‌اند. آنها امیدوارند که راکتورهای کوچک ماژولار[40] بتوانند استقبال عمومی از انرژی هسته‌ای را افزایش دهند و به کاهش قابل توجه تولید دی‌اکسید کربن کمک کنند.[41]

در جهت دستیابی به این هدف تایلند از سال 2014 به دنبال افزایش همکاری‌های بین المللی در جهت تقویت دانش هسته‌ای می‌باشد؛ در این جهت مؤسسه فناوری هسته‌ای تایلند با شرکت روس اتم  قراردادهای چندجانبه امضاکرده است که شامل تفاهم‌نامه‌ای برای همکاری در زمینه‌ایزوتوپ‌های پزشکی، ایمنی هسته‌ای در سپتامبر ۲۰۱۴ و نیز قراردادی برای ساخت یک مرکز سیکلوترون در مجتمع تحقیقاتی اونگ‌خرک جهت تولید رادیوداروها در سال ۲۰۱۶ می‌باشد.[42] همچنین تایلند توافقنامه‌ای هسته‌ای با چین در سال 2017 امضا کرد که شامل مطالعات امکان‌سنجی مشترک، انتقال فناوری و حتی تأمین سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای آینده تایلند می‌باشد. افزون براین تایلند با ایالات متحده از طریق آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همکاری می‌کند تا زیرساخت ایمنی هسته‌ای و چارچوب نظارتی خود را تقویت کند و در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۵، یک توافق « ۱۲۳» برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای میان تایلند و آمریکا امضا شد که چارچوب حقوقی تبادل فناوری هسته‌ای، از جمله استفاده احتمالی از رآکتورهای کوچک آمریکایی در تایلند را فراهم می‌کند. [43]

 در ۲۱ مارس ۲۰۲۵، توافق‌نامه همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز میان کره جنوبی و تایلند به امضا رسید که این توافق شامل بخش‌های متنوعی از جمله تحقیقات، ساخت و بهره‌برداری نیروگاه و راکتور تحقیقاتی، به‌کارگیری ایزوتوپ‌ها در صنعت و پزشکی، مدیریت پسماند و آموزش نیروی انسانی می‌باشد.[44] در مجموع، بنظر می‌رسد سیاست هسته‌ای تایلند از رویکردی مردد در گذشته به استراتژی‌ای فعال و چندجانبه در همکاری‌های بین‌المللی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به‌ویژه رآکتورهای کوچک ماژولار، تغییر جهت داده است.

5- میانمار

میانمار از ژانویه سال 2002 در تلاش است که اولین راکتور هسته‌ای خود را به کمک روسیه بسازد؛ براساس توافق صورت گرفته با وزارت انرژی اتمی روسیه [45] قرار بود یک مرکز مطالعات هسته‌ای در ناحیه ماگوه[46] در مرکز میانمار تاسیس شود. این توافق شامل ساخت یک راکتور ۱۰ مگاواتی  از اورانیوم ۲۳۵ با غنای کمتر از ۲۰ درصد است، افزون براین  میانماری‌ها در نظر داشتند در زمینه فیزیک هسته‌ای، زیست‌فناوری، علم مواد و تولید داروهای متنوع و تاسیس دو آزمایشگاه، تاسیسات دفع پسماندهای هسته‌ای و آموزش تکنسین‌های میانماری همکاری‌های با طرف روسی صورت بگیرد. اما این تلاش‌ها به دلایلی از جمله تنش‌های سیاسی، بحران‌های مالی و وقوع بلایای طبیعی با موانع جدی روبه‌رو شد و اجرای پروژه عملاً به نتیجه‌ای نرسید.

همچنین دولت میانمار پیش‌تر تلاش کرده بود با عضویت در سازمان‌ها و پیمان‌های مختلف از جمله پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در سال 1992، کنوانسیون حفاظت فیزیکی از مواد هسته‌ای [47] و پیمان جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای[48]در سال 2016 در دوران دولت آنگ سان سوچی[49] و معاهده ممنوعیت سلاح‌های هسته‌ای[50]درسال 2018 نگرانی‌های جهانی را نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای خود کاهش دهد.
با این حال، ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش همچنان نسبت به نیت و اقدامات میانمار مشکوک باقی مانده‌اند. دلایلی از جمله همکاری‌های مشکوک میانمار با کره شمالی در حوزه فناوری‌های هسته‌ای، دستگیری یک تبعه ژاپنی به جرم تلاش برای قاچاق مواد رادیواکتیو از جمله اورانیوم، توریوم و پلوتونیوم از میانمار به ایران و نیز کنترل پروژه پین‌پت توسط ارتش که گفته می‌شود در قالب همکاری میان شرکت نظامی میانمار[51] و شرکت روسی تیژاپروم اکسپورت[52] اجرا شده[53]، این بدبینی‌ها را تقویت کرد. احیای دوباره این پروژه پس از کودتای نظامی سال ۲۰۲۱ نیز نگرانی‌ها را بیش از پیش افزایش داد به طوری که این پروژه را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های پنهان میانمار برای دستیابی به بمب هسته‌ای، به‌ویژه در زمینه تولید و فرآوری اورانیوم، در نظر می‌گیرند.

با این حال با وجود وقفه بلند در اجرای پروژه‌های هسته ای میانمار این کشور توانست در فوریه ۲۰۲۳،  در حاشیه «هفته انرژی روسیه» تفاهم نامه‌ای درباره ارزیابی و ارتقای زیرساخت‌های هسته‌ای با شرکت روس اتم امضا کند. بر اساس این تفاهم‌نامه، نیازهای فعلی برای توسعه زیرساخت هسته‌ای در میانمار ارزیابی شده و یک برنامه کاری برای تعیین حوزه‌های اولویت‌دار جهت اجرای نیروگاه هسته‌ای کم‌ظرفیت تهیه شد.[54] پس از آن در مارس 2025 [55] توافق‌نامه‌ای دیگر برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای کوچک در میانمار در حاشیه دیدار نخست وزیر میانمار مین آنگ هلینگ و پوتین امضا شد. این توافق‌نامه شامل همکاری برای ساخت یک رآکتور ماژولار کوچک در میانمار با ظرفیت اولیه ۱۱۰ مگاوات است که از دو راکتور ۵۵ مگاواتی تشکیل می‌شود که امکان افزایش ظرفیت آن تا ۳۳۰ مگاوات نیز پیش‌بینی شده است و توسط شرکت دولتی روس اتم[56]، تولید خواهد شد.[57] 

6- مالزی

نخستین گام‌های توسعه فناوری هسته‌ای در مالزی به اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد؛ زمانی که دولت وقت به پیشنهاد معاون نخست‌وزیر اسماعیل داتو عبدالرحمن، تاسیس مرکز تحقیقات اتمی پوسفاتی[58]را تصویب کرد. در سال ۱۹۸۲ راکتور تحقیقاتی تریگا [59]در همین مرکز به نخستین واکنش زنجیره‌ای خود رسید [60]و فعالیت‌های هسته‌ای رسمی کشور را آغاز نمود. در پی توسعه این برنامه، این مؤسسه در سال ۱۹۹۴ تحت عنوان مؤسسه مالزیایی تحقیقات فناوری هسته‌ای[61]بازآرایی شد و سرانجام در سال ۲۰۰۶ به آژانس هسته‌ای مالزی[62] تغییر نام یافت. در سال 2008 دولت مالزی کمیته راهبردی توسعه انرژی هسته‌ای را تشکیل داد و پس از آن در سال 2009، نخست‌وزیر وقت نجیب عبدالرزاق طرحی برای راه‌اندازی یک رآکتور هسته‌ای کوچک را اعلام کرد که به دنبال آن تا سال 2011، شرکت ملی انرژی هسته‌ای مالزی  به عنوان یک سازمان اجرایی برنامه انرژی هسته‌ای  تأسیس شد.

همچنین لازم به ذکر است که در سال 2009، یک تفاهم‌نامه بین شرکت برق کره کپکو و شرکت ملی برق مالزی منعقد شد تا مطالعات مشاوره‌ای اولیه در جهت امکان‌سنجی برنامه انرژی هسته‌ای مالزی انجام شود و این مطالعات در مدت 12 ماه بین سال‌های 2009 و 2010 انجام شد.  همچنین از سال 2012 تا به امروز آژانس هسته‌ای مالزی و آژانس انرژی اتمی ژاپن همکاری‌های گسترده‌ای با هدف تقویت ظرفیت منابع انسانی در زمینه فناوری هسته‌ای در سه حوزه کلیدی مهندسی راکتور، آمادگی برای مقابله با حوادث هسته‌ای و پرتویی و نظارت بر رادیواکتیویته در محیط زیست داشته‌اند.[63] افزون براین در سال 2014، شرکت ملی برق مالزی با شرکت شرکت ملی برق فرانسه[64] همکاری کرد تا در چارچوب تفاهم‌نامه بین دو شرکت، نقشه راه هسته‌ای شرکت ملی برق مالزی را توسعه دهد. این مطالعه شش ماهه با هدف آماده‌سازی شرکت ملی برق مالزی  به عنوان یکی از مالکان، توسعه‌دهندگان و بهره‌برداران اولین نیروگاه هسته‌ای مالزی انجام شد. [65] اما، این طرح‌ها با روی کار آمدن مهاتیر محمد در قامت نخست وزیری به حالت تعلیق درآمدند و و در نهایت منجر به منحل شدن شرکت انرژی هسته‌ای مالزی در سال 2018 شد.

با این حال در اواخر سال ۲۰۲۴ کابینه مالزی تصمیم گرفت که انرژی هسته‌ای را به‌عنوان یکی از گزینه‌های تولید برق پس از سال ۲۰۳۵ در نظر بگیرد[66] و دولت کنونی نیز آماده‌سازی قوانین و مقررات لازم را در دستور کار خود قرار داد. همچنین اقداماتی در ذیل ساختار آژانس هسته‌ای مالزی مانند افتتاح مجتمع پیشرفته علوم و فناوری هسته‌ای در سلانگور انجام شده است و این مرکز با بودجه 120 میلیون دلار شامل آزمایشگاه‌های پیشرفته برای پردازش پرتوها، تولید ایزوتوپ و نظارت بر محیط زیست می‌باشد.

این پروژه از منظر افزایش تولید داروهای هسته‌ای و پزشکی هسته‌ای حائز اهمیت است و طبق برنامه‌ریزی‌های مالزی صادرات رادیو داروها به کشورهای همسایه مانند تایلند و اندونزی از سال 2025 به بعد در دستورکار قرار می‌گیرد. همچنین، آژانس هسته‌ای مالزی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی  یک تفاهم‌نامه منعقد کرده‌ است تا 500 دانشمند منطقه‌ای را در زمینه‌های ایمنی هسته‌ای و راهکارهای انرژی پایدار آموزش دهد. این مجموعه اقدامات در جهت دستیابی مالزی به هدف تأمین 20 درصد از انرژی کشور از منابع کم‌کربن تا سال 2030 می‌باشد.[67]

7- سنگاپور

سنگاپور قصد دارد به‌طور نظام‌مند امکان استفاده از انرژی هسته‌ای را مورد بررسی قرار دهد و توانمندی‌های فنی و نهادی لازم را در این زمینه توسعه دهد. دولت این کشور با در نظر گرفتن پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های هسته‌ای به‌ویژه رآکتورهای کوچک ماژولار ، در حال ارزیابی ایمنی و مقرون‌به‌صرفه بودن  انرژی هسته‌ای برای آینده کشور است. در این جهت، سنگاپور به گسترش همکاری‌های بین‌المللی خود از جمله با ایالات متحده برای دسترسی به دانش و فناوری‌های هسته‌ای غیرنظامی پرداخته است و در ژوئیه 2024 موفق به امضای توافق‌نامه‌ همکاری هسته‌ای 123 در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر با این کشور شد.[68] با این حال با توجه به محدودیت‌های جغرافیایی و منابع طبیعی این کشور در بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند بادی، آبی و خورشیدی، انرژی هسته‌ای به‌عنوان یکی از معدود گزینه‌های کم‌کربن مورد توجه قراردارد. اما همانطور که بیان شد اقدامات اجرایی حائز اهمیتی کماکان صورت نگرفته است.

جمع بندی

روند هسته‌ای شدن در جنوب شرق آسیا از یک الگوی پیشروی محتاطانه همراه با تنوع روابط پیروی می‌کند. کشورهایی مانند اندونزی، فیلیپین و ویتنام، با توجه به بحران‌های انرژی، افزایش تقاضای برق، اهداف کربن‌زدایی و تعهدات اقلیمی، برنامه‌های نسبتاً پیشرفته‌ای را برای توسعه انرژی هسته‌ای در دستور کار قرار داده‌اند. در حال حاضر، تنها پروژه هسته‌ای که به مرحله اجرا در جنوب شرق آسیا رسیده است، نیروگاه باتان در فیلیپین می‌باشد که به‌عنوان نمادی از روند در حال گذار و پاسخی به نیازهای انرژی و تعهدات اقلیمی است، بازتابی از تلاش برای ارتقای موقعیت فناورانه، کاهش وابستگی به واردات انرژی در جهت دستیابی به امنیت انرژی پایدار است. جنوب شرقی آسیا با اقداماتی از جمله تقویت نهادهای تنظیم‌گر، آموزش نیروی انسانی متخصص، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و مدیریت حساسیت‌های سیاسی-اجتماعی خارجی و داخلی توانسته است الگویی بدیل و واقع‌گرایانه مبتنی بر استراتژی حرکت در شکاف، در پیش‌برد برنامه‌های هسته‌ای خود اتخاذ کند؛ الگویی که نه‌تنها با ویژگی‌های بومی و منطقه‌ای آن سازگار است، بلکه در مقایسه با بسیاری از کشورهای غرب آسیا، روندی منطقی‌تر، پایدارتر و موفق‌تر را در مسیر هسته‌ای شدن طی می‌کند.

منابع:

[1] https://www.csis.org/analysis/asean-going-nuclear-power

[2] (APAEC)

[3] (ASEANTOM)

[4] https://asean.org/wp-content/uploads/2023/04/ASEAN-Plan-of-Action-for-Energy-Cooperation-APAEC-2016-2025-Phase-II-2021-2025.pdf

[5] https://aseanregionalforum.asean.org/wp-content/uploads/2019/07/Annex-12-Functions-and-Contributions-of-ASEANTOM-on-the-Peaceful-Uses-of-Nuclear-Technology-in-South-East-Asia-presentation-by-Malaysia-9th-ARF-ISM-on-NPD.pdf

[6] https://www.energy.gov/nnsa/123-agreements-peaceful-cooperation

[7] https://nautilus.org/apsnet/muria-nuclear-power/

[8] Martingale

[9] INUKI

[10] Pertamina

[11] ThorCon

[12] BATAN

[13] FNPP

[14] NUKEM Technologies

[15] Atomproekt

[16] OKBM

[17] SRI SIA Luch

[18] China Nuclear Engineering Corporation

[19] https://seasia.co/2025/04/29/betting-on-atoms-why-southeast-asia-is-turning-to-nuclear-energy

[20] (DOE)

[21] https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-o-s/philippines

[22] KEPCO

[23] NuScale Power

[24] https://www.thephdefense.com/2023/05/us-nuclear-energy-firm-eyes-7-5b-investment-in-ph/

[25] https://smallcaps.com.au/philippines-nuclear-marcos-energy-reform-election/

[26] EVN

[27] Petrovietnam

[28] Phuoc Dinh

[29] Vinh Hai

[30] Japan Atomic Power

[31] Atomstroyexport

[32] EDF

[33] TEPCO

[34] https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-t-z/vietnam

[35] https://www.nuclearbusiness-platform.com/media/insights/vietnam-powers-up-full-steam-ahead-for-nuclear-energy

[36] https://www.nucnet.org/news/vietnam-approves-updated-energy-plan-that-includes-nuclear-for-first-time-4-4-2025

[37] https://www.antaranews.com/berita/4583574/rosatom-rusia-tandatangani-mou-kerja-sama-nuklir-dengan-vietnam

[38] https://www.nuclearbusiness-platform.com/media/insights/southeast-asia-nuclear-energy-expansion

[39] (EGAT)

[40] https://www.reuters.com/business/energy/thailand-exploring-small-modular-nuclear-reactor-technology-says-pm-2024-05-31/

[41] https://www.bangkokpost.com/business/general/2942305/third-time-lucky-for-nuclear-power-

[42] https://rosatomnewsletter.com/2017/11/22/nuclear-science-for-thailand/

[43] https://www.morganlewis.com/blogs/upandatom/2025/02/united-states-and-thailand-sign-123-agreement-for-peaceful-nuclear-cooperation

[44] https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322771&srchFr=&srchTo=&srchWord=&srchTp=&multi_itm_seq=0&itm_seq_1=0&itm_seq_2=0&company_cd=&company_nm=

[45]Minatom

[46] Magwe

[47] (CPPNM)

[48] (CTBT)

[49] https://treaties.un.org/Pages/showActionDetails.aspx?objid=08000002804994a8&clang=_en

[50] (TPNW)

[51] (MEC)

[52] Tyazhpromexport

[53] https://www.frontiermyanmar.net/en/really-puzzling-myanmars-uranium-mystery/

[54] https://www.aa.com.tr/en/energy/nuclear/russia-myanmar-sign-intergovernmental-nuclear-cooperation-deal/37468

[55] https://www.world-nuclear-news.org/articles/myanmar-and-russia-sign-smr-cooperation-agreement

[56] https://rosatomnewsletter.com/2025/04/28/supporting-myanmars-energy-system/

[57] https://www.reuters.com/world/europe/russia-greets-myanmars-junta-chief-moscow-2025-03-04/

[58] (PUSPATI)

[59] TRIGA

[60] https://www.iaea.org/newscenter/news/iaea-starts-review-of-malaysias-nuclear-power-infrastructure-development

[61] (MINT)

[62] (Nuklear Malaysia)به زبان محلی

[63] https://www.thestar.com.my/news/nation/2025/03/05/malaysia-exploring-small-modular-reactor-nuclear-tech-says-mosti

[64] Électricité de France

[65] https://www.nuclearbusiness-platform.com/media/insights/reviving-malaysia-nuclear-energy-program

[66] https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/malaysia-readies-itself-for-nuclear-power-after-2035

[67] https://btw.media/company-stories/agensi-nuklear-malaysia-pioneers-sustainable-nuclear-solutions-for-national-development/

[68] https://www.edb.gov.sg/en/business-insights/insights/singapore-budget-2025-government-to-reorganise-for-greater-focus-on-nuclear-energy-build-new-capabilities.html