مدل هوش مصنوعی جدید چینی که توسط استارت‌آپ Deep Seek ( به معنی جستجوی عمیق) توسعه یافته و در هفته گذشته منتشر شد، به شکل حیرت‌انگیزی در اکثر حوزه‌ها از مدل موسوم به چت جی‌پی‌تی قوی‌تر عمل کرده است. علاوه بر این، هزینه توسعه مدل R1 این هوش مصنوعی از سوی شرکت چینی توسعه دهنده حدود 6 میلیون دلار اعلام شده است؛ در حالی که توسعه مدل o1 چت جی‌پی‌تی چندین میلیارد دلار هزینه تمام شده داشت.

در واقع، برتری عملکرد و هزینه بسیار پایین Deep Seek منجر به سقوط میلیارد دلاری بازار سهام ایالات متحده و صنایع وابسته به آن در سایر نقاط جهان گردید. برخلاف عمده شرکت‌های چینی در حوزه هوش مصنوعی که دسترسی به سخت‌افزار پیشرفته‌تر را نقطه اتکا قرار داده‌اند؛ Deep Seek بر روی بهینه‌سازی بهره‌برداری از منابع به‌اتکای نرم‌افزار متمرکز است. این هوش مصنوعی رایگان است و به صورت متن باز (Open Source) طراحی شده است.

مارک اندریسن، موسس یکی از مطرح‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، از انتشار این هوش مصنوعی با عنوان لحظه اسپوتنیک در حوزه هوش مصنوعی یاد نمود که در واقع ارجاعی تاریخی به لحظه‌ای است که در جریان جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی موفق شد پیش از ایالات متحده ماهواره خود را در مدار زمین قرار دهد. تعبیر اندریسن به درستی رقابت کنونی ایالات متحده و چین در حوزه هوش مصنوعی و فناوری را به رقابت‌های گذشته در جنگ سرد مشابهت می‌دهد.

جورج تاکاچ، محقق کانادایی، در سال 2024 در کتاب «جنگ سرد 2.0» هوش مصنوعی را در کنار محاسبات کوانتومی، تراشه‌های نیمه‌هادی و زیست‌فناوری عوامل تعیین‌کننده نتیجه جنگ مذکور دانست. ایالات متحده مدتی است که در عرصه سیاست‌گذاری وجود چنین جنگی را جدی پنداشته و فعالانه برای کند نمودن رشد چین در این صنایع تلاش می‌کند. به عنوان مثال در اکتبر 2022 دولت آمریکا مقررات کنترل صادرات وسیعی را علیه شرکت‌های هوش مصنوعی چینی وضع نمود که دسترسی آنها را به تراشه‌های فوق پیشرفته همچون تراشه H100 ان‌ویدیا محدود می‌کند.

یکی از بحث برانگیزترین نکات در خصوص Deep Seek ادعایی است که درباره بهره‌گیری آن از تعداد محدودی H100 (10 هزار عدد) مطرح شده است. طراحان این هوش مصنوعی مدعی هستند که در فرآیند یادگیری از روش‌های خلاقانه جایگزین برای جبران کمبود تراشه استفاده شده است. در مقابل، برخی کارشناسان بر این باورند که تعداد واقعی تراشه‌های Deep Seek پنج برابر است و این شرکت به موجب ملاحظات تحریمی در حال پنهان کردن مسئله است.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن، در آخرین روزهای مسئولیت خود در کاخ سفید از پیشرفت سریع هوش مصنوعی در جهان به عنوان پُرپیامدترین اتفاق در حال وقوع در جهان یاد کرد. دونالد ترامپ نیز هوش مصنوعی را یکی از عرصه‌های کلیدی حمایت دولت ایالات متحده از سرمایه‌گذاری می‌داند و از برنامه بلند پروازانه 500 میلیارد دلاری برای توسعه نسل جدید هوش مصنوعی خبر داد.

جورج تاکاچ در کتاب «جنگ سرد 2.0» علیرغم آنکه تصویری آخرالزمانی از رقابت جاری در هوش مصنوعی ارائه می‌دهد، در نهایت به سه سناریو درباره جنگ سرد چین و آمریکا در فناوری می‌رسد. در سناریوی اول چین سر به راه شده و شبیه به کره جنوبی و ژاپن با آمریکا تعامل خواهد کرد. در سناریوی دوم، چین با کشورهای به‌اصطلاح دموکراتیک و غربی وارد جنگ می‌شود و در سومین سناریو، غرب چین را از توانمندی‌های خود در عرصه هوش مصنوعی دور نگاه داشته و موجب عقب‌ماندگی جدی چین در رقابت می‌شود.

به نظر می‌رسد که Deep Seek گواه امکان‌پذیری ابطال هر سه سناریوی پیش‌گفته است. چرا که در نهایت امر، پیشرفت اخیر چین در هوش مصنوعی بیش از آنکه سلب قدرت ایالات متحده باشد، ممکن است به‌مثابه نوعی بازآرایی در نظم فناورانه عمل نماید. به بیان دیگر، جهان یک گام دیگر به این سناریوی محتمل نزدیک شده که در آن به جای یک قدرت هژمونیک، مراکز مختلف قدرت وجود داشته باشند؛ خواه در هوش مصنوعی باشد و خواه در نظم بین‌الملل.